Odolyograf nedir?

Odolyograf, karayolları, havaalanı pistleri ve çeşitli zemin kaplamaları üzerinde kayganlık (sürtünme katsayısı) ölçümü yapmak için kullanılan özel bir cihazdır. Fransızca odoliographe kelimesinden Türkçeye geçen bu teknik terim, odolyometri biliminin saha uygulamasında kullanılan temel araçlardan biridir. Özellikle kış şartları, ıslak zeminler ve yeni asfalt kaplamalarda güvenliğin sağlanması açısından odolyograf cihazları, yol mühendisliği ve trafik güvenliği alanında kritik rol oynar.

Odolyograf Nedir? Tanımı ve Temel İşlevi

Odolyograf, araç tekerleği ile yol yüzeyi arasındaki sürtünme kuvvetini ölçerek zemin kayganlığını sayısal olarak ifade eden bir ölçüm cihazıdır. Genellikle bir römorka, test aracına veya özel mobil ünitelere monte edilir.

Yapılan ölçümler, yüzeyin sürücülere ne kadar yol tutuşu sağladığını, frenleme sırasında ne derece etkili olduğunu ve hangi bölgelerde kayma riski taşıdığını belirler.

Odolyograf Nasıl Çalışır?

Odolyograf cihazları farklı teknolojilerle donatılmış olabilir, ancak temel çalışma prensipleri şu şekildedir:

1. Sürtünme Kuvveti Hesabı

• Cihazın test lastiği yüzeyle temas halindeyken döndürülür veya sürüklenir

• Lastik ile zemin arasındaki direnç (F) ölçülür

• Bu değer, aracın ağırlığına (N) oranlanarak sürtünme katsayısı (μ) hesaplanır

2. Islak/Kuru Yüzey Simülasyonu

• Cihaz yüzeye kontrollü miktarda su püskürterek ıslak koşulları simüle edebilir

• Böylece hem kuru hem ıslak zeminlerde güvenlik analizi yapılır

3. Dinamik Test Kapasitesi

• Bazı modeller hareketli araç üzerinde çalışırken gerçek zamanlı veri üretir

• GPS destekli modellerde konum bazlı analiz mümkündür

Odolyograf Türleri ve Modelleri

Odolyograf cihazları genellikle aşağıdaki sistemlerle donatılır:

1. SCRIM (Sideway-force Coefficient Routine Investigation Machine)

• Yanal kuvvet ölçer

• Avrupa standartlarında sıklıkla kullanılır

• Kamyonet tipi araçlara entegre edilir

2. Mu-Meter

• Uçak pistlerinde ve otobanlarda popülerdir

• Çift tekerli ölçüm yapar

• Frenleme simülasyonu yaparak sürtünme verisi sağlar

3. GripTester

• Kompakt ve taşınabilir odolyograf modelidir

• Özellikle şehir içi yollarda kullanılır

• Farklı zemin tipleriyle uyumludur

4. ASTM E274 Standardına Uygun Cihazlar

• ABD’de kullanılan ve standardize edilmiş odolyograf sistemleridir

• Çekme testiyle çalışan yapıdadır

Odolyograf ile Ölçülen Parametreler

Odolyograf Nerelerde ve Ne Zaman Kullanılır?

• Yeni asfalt uygulamaları sonrası kontrol

• Kar, yağmur, buzlanma sonrası güvenlik testleri

• Kritik yol bölümlerinde (rampa, viraj, kavşak)

• Havaalanı pistlerinde iniş/kalkış güvenliği için

• Köprü ve viyadük gibi ısı farklılığı olan yüzeylerde

Kayganlık Değerleri Ne Anlama Gelir?

Odolyograf Kullanımının Önemi

1. Kazaların önlenmesi için önceden risk belirleme

2. Yol bakım planlarının bilimsel temele dayanması

3. Yüzey kaplama malzemesi seçiminin doğruluğu

4. Sürüş destek sistemlerinin veri ile kalibrasyonu

5. Sigorta ve yasal sorumluluklarda teknik kanıt sunulması

Odolyograf Sözlüğü: Temel Terimler

1. Sürtünme Katsayısı (μ): Yüzeyin kayganlığını belirten oran

2. Test Lastiği: Ölçüm cihazına bağlı sürtünme ölçen teker

3. Yanal Kuvvet: Lastiğin yola temas açısındaki direnç

4. Grip Tester: Taşınabilir odolyograf türü

5. SCRIM Aracı: Yanal kuvvet ölçen kamyonetli sistem

6. Mu-Meter: Pist ve yol ölçümlerinde kullanılan hassas cihaz

7. Islak Test: Su püskürterek yapılan yüzey simülasyonu

8. Sürükleme Testi: Lastiğin yüzeyde kaydırılması ile yapılan ölçüm

9. Frenleme Mesafesi: Cihazın veya aracın durma süresi

10. Yüzey Kalibrasyonu: Ölçümün standart değerlere göre ayarlanması

Sık Sorulan Sorular

Odolyograf neyi ölçer?

Yol yüzeyinin ne kadar kaygan olduğunu (sürtünme katsayısını) ölçer.

Sadece kışın mı kullanılır?

Hayır. Tüm mevsimlerde, özellikle yeni yol yapımı veya asfalt sonrası da kullanılır.

Araç üstü odolyograflar sabit midir?

Hayır. Taşınabilir veya farklı araçlara monte edilebilir modeller de mevcuttur.

Odolyograf, yol güvenliği ve zemin analizinde vazgeçilmez bir teknolojidir. Özellikle şehir içi trafik, otoyol yönetimi ve havaalanı gibi yüksek riskli alanlarda, yüzeyin sürüş güvenliğini sağlamada önemli bir veri sağlar. Bu cihazlar sayesinde yolların performansı objektif olarak ölçülür, kazaların önlenmesine katkı sağlanır.