Zelil ne demek? Zelil kelimesinin anlamı nedir?
"Zelil" kelimesi, Arapça kökenli bir kelime olup, hor görülen, aşağılanan veya hakir görülen anlamında kullanılan bir sıfat ve isimdir. Bu kelime, dilimizde genellikle olumsuz bir durumu veya insanın sosyal statü açısından düşüşünü ifade etmek için kullanılır. Türk edebiyatında ve halk arasında aşağılanmayı, değersiz kılınmayı belirtmek için sıkça tercih edilen "zelil" kelimesi, hem günlük hayatta hem de klasik eserlerde yer almıştır.
Zelil Kelimesinin Kökeni ve Anlamı
"Zelil" kelimesi, Arapça ẕillet kelimesinden türemiş olup, "hor ve hakir olmak" anlamına gelir. Bu kökten gelen "zelil", aşağılanan, küçük düşen veya küçümsenen kişi anlamında kullanılır. Aynı zamanda, bir kimsenin veya toplumun başkaları tarafından hor görülmesini ve küçümsenmesini ifade eder.
Zelil kelimesinin anlamları:
- Aşağılanan, hor görülen kimse: Bir kişinin sosyal veya kişisel durumu itibariyle toplum tarafından küçümsenmesi.
- Hor görülmüş, hakir: Değersiz veya küçük görülen bir durumu ifade eder.
Zelil Kelimesinin Edebiyatta Kullanımı
"Zelil" kelimesi, özellikle klasik Türk edebiyatında ve modern Türk edebiyatında derin anlamlar barındıran bir kelime olarak karşımıza çıkar. Mehmet Âkif, Refik Halit Karay gibi yazarlar ve şairler, bu kelimeyi insani duyguların aşağılanmasını ve toplumun hor gördüğü bireylerin ruh halini betimlemek için kullanmıştır.
Mehmet Âkif Ersoy’un şu dizelerinde "zelil" kelimesi, savaşın acı sonuçlarını ve insanın aşağılanmış halini ifade eder:
"Harb-i umûmî bu ayol
Devr-i sâbıkta gebermezdi adam böyle zelil,
Diri bir yanda uzanmış, ölü bir yanda sefil."
Bu beyitte "zelil", savaşın insanlar üzerinde yarattığı sefaleti ve aşağılanmayı güçlü bir şekilde yansıtır. İnsanların fiziksel ve duygusal olarak nasıl hor görüldüğünü ifade eder.
Refik Halit Karay'ın eserlerinde ise "zelil" kelimesi, karakterlerin yaşamlarındaki düşüşü ve toplumsal algıdaki değişimi anlatmak için kullanılmıştır:
"Çehresi süzgün, duruşu zelil."
Burada, fiziksel görünüm ve duruş ile karakterin toplumdaki statüsü ve psikolojik durumu arasındaki ilişki açıkça görülmektedir.
Zelil Olmak ve Zelil Etmek
Türkçede "zelil olmak" ve "zelil etmek" gibi deyimler de sıkça kullanılmaktadır.
- Zelil olmak: Bir kimsenin hor görülmesi, küçümsenmesi, aşağılanması anlamına gelir. Genellikle bir kişinin veya topluluğun çaresiz bir durumda kalması ya da onurunun zedelenmesi gibi durumları ifade eder.
- Zelil etmek: Bir kişiyi aşağılamak, hor görmek veya değersiz kılmak anlamına gelir. Bu deyim, başkalarının onurunu kırma veya onları küçük görme anlamında kullanılır.
Örneğin:
- "Ayak altında koyup kâfirleri kıldı zelil." (Âşık Ömer)
Bu cümlede "zelil etmek", kâfirleri aşağılamayı ve hor görmeyi ifade etmektedir.
Zelil Kelimesinin TDK'daki Anlamı
Türk Dil Kurumu (TDK) "zelil" kelimesini şu şekilde tanımlar:
- Zelil: Aşağılanan, hor görülen kimse, hakir.
- Zelil etmek: Hor ve hakir etmek, aşağılamak.
- Zelil olmak: Hor ve hakir olmak, aşağılanmak.
Bu tanımlar, kelimenin Türkçede nasıl kullanıldığını ve hangi anlamları taşıdığını net bir şekilde ortaya koymaktadır.
Zelil Kelimesinin Diğer Dillerdeki Karşılıkları
- Osmanlıca: ذلیل (zelîl)
- İngilizce: Humiliated, abased
- Arapça: ذليل (zalil)
- Fransızca: Humilié
- Almanca: Erniedrigt
- İspanyolca: Humillado
- İtalyanca: Umiliato
- Rusça: Униженный (unizhennyy)
- Farsça: ذلیل (zelil)
Zelil Kelimesinin Günlük Hayatta Kullanımı
Günlük dilde "zelil" kelimesi, daha çok bir kimsenin onurunun zedelenmesi, küçümsenmesi ya da başkaları tarafından hor görülmesi durumlarını ifade etmek için kullanılır. Özellikle sosyal ve psikolojik durumları tanımlarken tercih edilen bu kelime, bireylerin toplumsal ilişkilerde karşılaştıkları olumsuz tavır ve davranışları anlatmak için kullanılabilir.
Örnek Cümleler
- Maddi durumu kötüleşince, arkadaşları tarafından zelil bir şekilde terk edildi.
- Yaptığı hatadan dolayı herkesin önünde zelil oldu ve bir daha toparlanamadı.
"Zelil" kelimesi, hor görülme, aşağılanma ve hakir olma anlamlarını içeren Arapça kökenli bir sıfattır. Edebiyatta, özellikle insanlık durumlarını anlatmak için sıkça kullanılan bu kelime, hem fiziksel hem de ruhsal olarak bireylerin ve toplulukların aşağılanmış halini ifade eder. "Zelil olmak" ve "zelil etmek" gibi deyimlerle de bu kelimenin farklı kullanımları Türkçede yer bulmaktadır.