URL başarıyla kopyalandı!

https://webratik.com/

Peşkir ne demek? Peşkir kelimesinin anlamları nelerdir?

Peşkir ne demek? Peşkir kelimesinin anlamları nelerdir?

"Peşkir" kelimesi, Farsça kökenli olup Türkçede havlu, el kurulamak veya yemek yerken dizleri örtmek için kullanılan örtü anlamlarında kullanılan bir isimdir. Eskiden yer sofrasında oturanların dizlerini örtmek veya el ve yüz kurulamak için kullanılan peşkirler, çeşitli dokuma teknikleriyle pamuk veya ketenden yapılırdı. Geleneksel Türk kültüründe önemli bir yer edinen peşkir, çeşitli bölgesel ağızlarda da farklı biçimlerde kullanılmıştır.

Peşkir Kelimesinin Anlamı ve Kökeni

Peşkir Ne Demektir?

"Peşkir," genellikle pamuk ipliğinden dokunmuş havlu veya peçete anlamında kullanılır. El ve yüz kurulamak ya da yemek esnasında dizlerin üzerine örtmek amacıyla kullanılan bu örtü, geçmişte günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçasıydı. Özellikle geleneksel yer sofralarında kullanılan uzun ve işlemeli peşkirler, bugün antika değeri taşır. Türk Dil Kurumu (TDK) da peşkiri "havlu" ve "peçete" anlamında tanımlamaktadır.

Kökeni ve Dil Bilgisi Özellikleri

"Peşkir" kelimesi, Farsça pîş (ön) ve gîr (tutmak) sözcüklerinin birleşiminden oluşan pîşgîr kelimesinden türemiştir ve "öne tutulan şey" anlamına gelir. Türkçede yerleşmiş bu terim, "havlu" veya "peçete" anlamlarını kapsar ve günlük hayatta geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Kelimenin Türkçeden Yunanca, Bulgarca, Sırpça ve Rumcaya da geçtiği bilinmektedir.

Örnek Cümleler:

  • "Fincanları kurulamak için peşkirini aldı."
  • "Peşkirini sofranın üzerine sererek yemek yemeye başladı."


Peşkirin Tarihçesi ve Kültürel Önemi

Osmanlı ve Türk Kültüründe Peşkir Geleneği

Osmanlı İmparatorluğu döneminde peşkir, yalnızca pratik bir nesne olarak değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel bir değeri olan bir eşya olarak kabul edilirdi. Zengin işlemelerle süslenen peşkirler, özellikle varlıklı ailelerin evlerinde dikkat çekerdi. Sırma ve ipek işlemeli uzun peşkirler, yer sofralarında dizleri örtecek şekilde kullanılır ve özellikle misafir ağırlamada önem taşıyan bir detay olarak görülürdü. Misafire peşkir sunmak, ona gösterilen saygının ve özenin bir ifadesi olarak kabul edilirdi.

Edebi Örnekler:

  • "Önüme peşkir koyup zîbâ tıraş etti beni." – Âşık Ömer
  • "Peşkirini sofranın üzerine fırlatarak yemekten kalkmıştı." – Halit Ziya Uşaklıgil
  • "Ve sırma işlemeli peşkirlerle dudaklarımızı kuruttuk." – Ahmet Haşim


Halk Kültüründe Peşkir ve Yöresel Kullanımlar

Anadolu’nun farklı bölgelerinde "peşkir" kelimesi farklı anlamlarda kullanılmıştır. Örneğin, bazı yörelerde kalın ketenden yapılmış bir kadın önlüğü olarak bilinirken, diğer bazı bölgelerde yalnızca havlu anlamında kullanılır. Elazığ, Malatya, Ordu, Uşak gibi bölgelerde halk arasında "peşkir" kelimesi havlu olarak kullanılır ve günlük hayatta sıkça rastlanır.

Günümüzde Peşkir Kelimesinin Kullanımı

Modern Türkçede Peşkir Kullanımı

Günümüzde "peşkir" kelimesi, yerini büyük ölçüde "havlu" ve "peçete" gibi kelimelere bırakmış olsa da, geleneksel Türk kültürüne ve antika merakına sahip olan kişiler tarafından kullanılmaya devam etmektedir. Özellikle nostaljik değeri olan veya el yapımı peşkirler, günümüzde dekoratif amaçlarla kullanılmakta ya da koleksiyon değeri taşımaktadır. Modern kullanımda peşkir, daha çok eski Osmanlı dönemi veya geleneksel dokuma ürünleri arasında yer bulur.

Örnek Cümleler:

  • "Antika peşkirleri evin duvarlarında sergilemeyi tercih etti."
  • "Eski bir peşkir, sofrada nostaljik bir hava yarattı."


Peşkirin TDK’ya Göre Tanımı

Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre peşkir, iki farklı anlamda tanımlanır:

  1. "Genellikle pamuk ipliğinden dokunmuş ince havlu."
  2. "Peçete."

Bu tanımlar, peşkirin hem havlu hem de yemek peçetesi olarak kullanıldığını doğrular ve kelimenin geniş bir anlamda ele alındığını gösterir.

Peşkir Kelimesinin Diğer Dillerde Karşılıkları

Peşkir kelimesi, Türkçeden çevre dillere de geçmiş olup çeşitli anlamlarla karşılanmaktadır:

  • Yunanca: ετσέτα (petsétta)
  • Bulgarca: Пешкир (peşkir)
  • Sırpça: Пешкир (peškir)
  • Arnavutça: Peçeta
  • İngilizce: Towel veya Napkin (kullanım yerine göre)
  • Fransızca: Serviette (sofra peçetesi anlamında) veya Essuie-main (havlu anlamında)

Peşkir, geçmişte hem el yüz kurulamak hem de yemek sırasında dizleri örtmek amacıyla kullanılan pamuk veya ketenden yapılmış ince dokumalar olarak Türk kültüründe önemli bir yere sahip olmuştur. Osmanlı döneminde değerli ve işlemeli peşkirler, özellikle misafir ağırlamada özenle kullanılırken, günümüzde nostaljik veya antika değer taşıyan bir nesne olarak değerlendirilmektedir. Farsça kökeninden Türkçeye yerleşen ve çeşitli dillere geçen peşkir, zengin bir kültürel miras olarak geleneksel Türk el sanatları arasında önemini korumaktadır.

29.10.2024