Oğuz Türkçesi ne demek? Oğuz Türkçesi hakkında merak edilenler
Oğuz Türkçesi, Oğuz boylarının konuştuğu ve yazı dilinde kullandığı bir Türk lehçesi olup, günümüzde Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi gibi önemli kolları olan Batı Türkçesi'nin temelini oluşturur. Dilbilim açısından bakıldığında Oğuz Türkçesi, tarihsel süreç içinde farklı dönemlerden geçerek bugünkü hâlini almıştır.
Oğuz Türkçesinin Tarihi Gelişimi
Eski Oğuz Türkçesi (11.-15. yüzyıllar)
Eski Oğuz Türkçesi, Oğuz boylarının Orta Asya'dan batıya göç etmeleriyle birlikte şekillenmeye başlayan bir yazı ve konuşma dilidir. Bu dönemde özellikle Karahanlı Türkçesi ile etkileşim hâlinde olmuş, ancak zamanla bağımsız bir dil karakterine bürünmüştür.
Bu döneme ait önemli eserler:
- Dede Korkut Hikâyeleri: Oğuzların destansı anlatımlarını içeren sözlü ve yazılı edebiyatın en önemli kaynaklarından biridir.
- Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hacib): Her ne kadar Karahanlı Türkçesi etkisi taşısa da Oğuz Türkçesi'nin izlerini görmek mümkündür.
Osmanlı Türkçesi (15.-20. yüzyıllar)
Osmanlı Türkçesi, Eski Oğuz Türkçesi'nin devamı niteliğinde olup, Arapça ve Farsça etkisiyle gelişmiş bir yazı dili olarak karşımıza çıkar. Kendi içinde üç dönem içerir:
- Eski Osmanlıca (15.-17. yüzyıllar)
- Klasik Osmanlıca (17.-19. yüzyıllar)
- Yeni Osmanlıca (19.-20. yüzyıllar)
Bu dönemde Fuzuli, Baki, Nedim, Şeyh Galip gibi şairler, Osmanlı Türkçesi'nin gelişimine büyük katkılar sağlamıştır.
Çağdaş Oğuz Türkçesi (20. yüzyıl ve sonrası)
- yüzyıl itibarıyla Osmanlı Türkçesi yerini daha sade ve halkın anlayabileceği bir Türkçeye bırakmıştır. 1928 yılında Latin alfabesine geçişle birlikte Türkiye Türkçesi bağımsız bir yazı dili hâline gelirken, Azerbaycan, Türkmenistan ve diğer Oğuz grupları da kendi lehçelerini geliştirmişlerdir.
Oğuz Türkçesinin Özellikleri
Ses Bilgisi Özellikleri
- "k" ve "g" sesleri zamanla "y" sesine dönüşmüştür (örn: kelmek → gelmek).
- Eski Türkçedeki "b" sesi genellikle "v" veya "m" olarak evrilmiştir (örn: bar → var).
- Ünlü uyumu oldukça belirgin şekilde korunmuştur.
Şekil Bilgisi (Morfoloji) Özellikleri
- Fiil çekimleri zengindir ve emir, dilek, gereklilik kipleri sıkça kullanılır.
- "-miş" hikâye kipi yaygın kullanılmıştır (gelmiş, gitmiş).
- Fiil kökleri genellikle iki ya da üç harften oluşur (gel-, git-, çık-).
Söz Dizimi ve Cümle Yapısı
- Oğuz Türkçesinde özne-genişleme öğesi-fiil sıralaması baskındır (Ali dün okula gitti).
- Bağlaçlar ve ek-fiillerle geniş cümleler oluşturulabilir.
Oğuz Türkçesi Konuşulan Bölgeler
Bugün Oğuz Türkçesi'nin farklı varyantları şu ülkelerde konuşulmaktadır:
- Türkiye → Türkiye Türkçesi
- Azerbaycan → Azerbaycan Türkçesi
- Türkmenistan → Türkmen Türkçesi
- İran → Güney Azerbaycan Türkçesi
- Irak, Suriye, Balkanlar → Türkmen ve Gagavuz Türkçesi
Oğuz Türkçesi ile İlgili Merak Edilenler
Oğuz Türkçesi ve Göktürkçe Arasındaki Farklar Nelerdir?
Göktürkçe, Eski Türkçenin en eski yazılı dönemlerinden biridir ve Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. Oğuz Türkçesi ise Latin, Arap ve Kiril alfabeleriyle yazılmıştır.
Osmanlı Türkçesi Oğuz Türkçesi’nden mi Türedi?
Evet, Osmanlı Türkçesi, Eski Oğuz Türkçesi’nin devamıdır ancak Arapça ve Farsça kelime ve gramer etkileri taşıyan bir formdur.
Oğuz Türkçesi ile Kıpçak Türkçesi Arasındaki Fark Nedir?
Oğuz Türkçesi Batı Türkçesi grubunda yer alırken, Kıpçak Türkçesi Kuzey-Doğu Türkçesi içinde değerlendirilir. Kıpçak Türkçesinde "ç" sesi yerine "ş" sesi sıkça kullanılır (kaç → kaş).
Oğuz Türkçesi Günümüzde Nasıl Korunuyor?
Türk Dil Kurumu ve Azerbaycan, Türkmenistan'daki dil kurumları Oğuz Türkçesini standart hâlde koruma çalışmalarına devam etmektedir.
Oğuz Türkçesi ile İlgili Terimler Sözlüğü
Oğuzca → Oğuz boylarının konuştuğu dil.
Batı Türkçesi → Oğuz Türkçesi’nin günümüzdeki adıdır.
Eski Oğuz Türkçesi → 11.-15. yüzyıllar arasında kullanılan Türkçe.
Osmanlı Türkçesi → Oğuz Türkçesi’nin Arapça ve Farsça etkisinde gelişmiş formu.
Türkiye Türkçesi → Oğuz Türkçesi’nin en yaygın günümüz versiyonu.
Azerbaycan Türkçesi → Azerbaycan ve İran'da konuşulan Oğuz lehçesi.
Türkmen Türkçesi → Türkmenistan ve çevresinde konuşulan lehçe.
Gagavuzca → Moldova'da konuşulan Oğuz Türkçesi'nin bir varyantı.
Dede Korkut Hikâyeleri → Oğuz Türkçesi’nin en eski destansı edebi eseri.
Türk Lehçeleri → Türk dillerinin Oğuz, Kıpçak, Karluk vb. gruplar hâlinde sınıflandırılması.
Oğuz Türkçesi, geçmişten günümüze geniş bir coğrafyada konuşulmuş ve gelişmeye devam eden bir Türk dili ailesidir. Günümüzde de hem edebi hem de günlük kullanım açısından önemini korumaktadır.