Nazire ne demek? Nazire kelimesinin ve isminin anlamları nelerdir?

Nazire, Arapça kökenli bir kelime olup, çeşitli anlamları ve kullanım alanları olan zengin bir kavramdır. Dilimize Arapça “naẓіre” kelimesinden geçen bu terim, edebiyat dünyasında özellikle manzum eserler üzerinden tanınır. Nazire; bir şiir veya manzume örnek alınarak aynı ölçü, kafiye ve üslupla yazılan benzer bir eser anlamında kullanılır. Bunun yanında, genel dilde bir davranışa veya söze karşılık olarak yapılan benzer bir davranış ya da sözü ifade etmekte de kullanılmaktadır.

Nazire’nin Kökeni ve Dilbilgisel Yapısı

Nazire, Arapça kökenli bir isimdir. Dilimizde hem günlük kullanımlarda hem de edebî anlamda karşılık verme veya benzerini yapma eylemlerini anlatır. Arapça “naẓīre” kökünden türemiştir ve aynı kökten gelen “nazîre-gû” ifadesi, “nazire söyleyen” anlamına gelmektedir.

Nazire’nin Anlamları

1. Karşılık olarak yapılan davranış veya söz: Gündelik hayatta nazire, bir kimsenin söylediği söze veya yaptığı davranışa benzer bir şekilde karşılık verilmesi anlamına gelir. Bu kullanım, bir nevi "karşılık verme" olarak algılanabilir.

   Örnek cümle: "Arkadaşının esprisine nazire yaparak benzer bir şaka yaptı."

2. Edebî anlamda benzer manzume oluşturma: Nazire, edebiyat dünyasında ise bir şairin yazdığı şiire aynı vezin ve kafiyede yazılan yeni bir şiir olarak tanımlanır. Bu anlamda nazire, bir tür edebî rekabet ya da benzer eser üretme gayretidir.

   Örnek cümle: "Şair, ünlü bir gazele nazire yazmaya çalışarak kendini geliştirdi."

Nazire Geleneği ve Türk Edebiyatındaki Yeri

Nazire, özellikle divan edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Edebî anlamda bir şairin beğenilen bir eserine nazire yazmak, o şaire saygı göstermek ve aynı zamanda onunla edebî bir rekabete girmek anlamına gelir. Osmanlı döneminde nazire yazmak, şairlerin kendilerini ispatlama aracı olarak sıkça kullandıkları bir yöntemdi. Örneğin, Fıtnat Hanım, Cenab-ı Şerîf’e nazire yazarken, Şeyh Galib ve Eğirdirli Hacı Kemal gibi şairler de birbirlerine nazireler yazmışlardır.

Nazire geleneği, o dönemin şairleri arasında edebi bir etkileşimi artırmış ve şiir dünyasında yeni eserlerin ortaya çıkmasını teşvik etmiştir. Eğirdirli Hacı Kemal’in yazdığı “Mecmûatü’n-Nezâir” adlı eser, eski şairlerin birbirlerine yazdıkları nazireleri toplar ve bu gelenek hakkında geniş bir bakış açısı sunar.

Nazire Kavramının Günlük Hayatta Kullanımı

Nazire, edebî anlamının dışında günlük hayatta da "bir davranışa benzeriyle karşılık verme" anlamında kullanılmaktadır. Bu kullanımda, insanlar karşılıklı iletişimde birbirlerine nazire yaparak yanıt vermeyi tercih eder. Örneğin, bir kişi yapılan bir iyiliğe karşılık bir iyilikle karşılık vermek istediğinde bu durumu nazire yaparak ifade edebilir.

Güncel Örnekler

• "Patronuna nazire yaparak kendi fikrini savundu."
• "Ona yapılan haksızlığa nazire olarak aynı şekilde cevap verdi."

Nazire Sözcüğünün Diğer Dillerdeki Karşılıkları

• Osmanlıca: نظير
• İngilizce: Imitation, counterpart
• Almanca: Nachahmung, Entsprechung
• Fransızca: Contrepartie, imitation
• İspanyolca: Contraparte, imitación
• Arapça: نظير
• Rusça: Подражание, аналог
• İtalyanca: Imitazione, corrispondenza
• Çince: 模仿 (mófǎng)

Nazire TDK Tanımı

Türk Dil Kurumu'na göre, nazire şu şekillerde tanımlanmıştır:

1. İsim: Karşılık olarak, benzetilerek yapılan davranış, söz.

2. İsim, Edebiyat: Başka bir manzume örnek alınarak aynı ölçü ve aynı uyakla yazılan şiir.

   Örnek Cümle: "Yahya Kemal'e bayılıyor, boş zamanlarında onun rubailerine nazireler yazmaya çalışıyordu." – Haldun Taner
   
   

Nazire, edebiyatımızın ve kültürümüzün önemli kavramlarından biridir. Bu terim, sadece şiir ve yazın dünyasında değil, günlük hayatta da karşılıklı davranışları ve sözel cevapları ifade eder. Divan edebiyatında şairlerin birbirlerine nazire yazmaları, bir anlamda hem edebi bir etkileşim hem de saygı gösterisidir. Bu yönüyle nazire, geçmişten günümüze edebî ve kültürel bir miras olarak değerini korumaktadır.

Nazire yazmak, sadece bir benzeri yaratma değil, aynı zamanda esinlenme ve o eseri kendi üslubuyla yeniden yorumlama girişimidir. Bu nedenle, nazire, sanat ve edebiyat dünyasında hâlâ etkisini sürdüren bir gelenek olarak görülmektedir.