Kadem ne demek? Kadem kelimesinin anlamları nelerdir?
Kadem, Arapça kökenli bir isimdir ve "ayak" anlamını taşır. Ancak, mecazi olarak "uğur" anlamında da kullanılır. Osmanlı döneminde günlük dilde ve edebi metinlerde geniş bir kullanım alanı bulan kadem kelimesi, Türkçede eski bir sözcük olarak kabul edilmektedir ve artık daha çok edebi, dini veya geleneksel metinlerde karşımıza çıkar.
Kadem Kelimesinin Anlamları
-
Ayak: Kademin ilk ve temel anlamı "ayak"tır. Bu anlamda, yürümeyi veya bir yere ayak basmayı ifade eder.
-
Adım: Bir mesafeyi yürüyerek kat etmeyi anlatmak için kullanılır. Özellikle eski metinlerde "bir adım atmak" veya "bir yolu kat etmek" gibi anlamlarda kullanılmıştır.
-
Uğur: Kadem, mecazi olarak "uğur" anlamına gelir. Bir kişinin ya da olayın uğurlu kabul edildiği durumları ifade etmek için kullanılır. Örneğin, "kadem basmak" deyimi, bir yere adım atmak veya uğurlu gelmek anlamındadır.
-
Uzunluk Ölçüsü: İngiliz uzunluk ölçü birimi olan “ayak” (foot) ile eşdeğer bir ölçü birimi olarak, bazı metinlerde yaklaşık 30,48 cm veya 12 parmak ölçüsüne denk gelen bir uzunluk ölçüsü anlamında da kullanılmıştır.
Örnek Cümleler:
- "Gül biter bastığı yerlerde mübârek kademi." — Şinâsî
- "Bir kadem Hak’tan yana varmamışam." — Süleyman Çelebi
Kadem Kelimesinin Kökeni ve Tarihsel Süreci
Kadem kelimesi, Arapçadaki "ḳadem" (قدم) kelimesinden türemiştir. Arapçada "ayak" anlamına gelen bu kelime, Türkçeye geçerek ilk anlamını korumuştur. Osmanlı edebiyatında ve klasik Türk şiirinde kadem, estetik ve dini bir anlam kazanarak daha çok "uğur" anlamında kullanılmıştır. Özellikle divan şiirinde, kademin bastığı yere uğur getireceği inanışı ile kullanılan kadem kelimesi, tasavvufta da sembolik bir değer taşır.
Kadem Kelimesinin Edebi ve Kültürel Kullanımı
Edebiyat ve halk arasında kadem, bir kişinin bir yere ayak basması ile o yerin bereketleneceği veya uğur kazanacağı inancıyla sıklıkla mecazi anlamda kullanılmıştır. Bu, özellikle şairlerin sevgilinin ayağının bastığı yere güzellik ve bereket geldiğine dair duygularını ifade etmek için tercih ettiği bir mecazdır.
Edebi Kullanım Örnekleri:
- "Hânene etti çünki vaz’-ı kadem / Fıtnatâ müjde sana ki çekme elem." — Fıtnat Hanım
- "Çünkü kadem bastın bizim odaya / Sevdiceğim safâ geldin merhabâ." — Gevherî
Kadem Kelimesi ile İlgili Deyimler ve Anlamları
Sırra Kadem Basmak
Sırra kadem basmak, bir kişinin ortalıktan kaybolması veya bilinmeyen bir yere gitmesi anlamında kullanılır. Bu deyim, gizemli bir şekilde gözden kaybolmayı ifade eder ve "iz bırakmadan gitmek" anlamına gelir.
Örnek: "Kayıp sanatçı, bir sabah sırra kadem bastı ve bir daha haber alınamadı."
Kadem Getirmek
Bu deyim, bir kişinin veya olayın bulunduğu yere uğur ve mutluluk getirmesi anlamında kullanılır. Özellikle misafirler karşılanırken, onlara duyulan sevgi ve iyi dilekleri ifade eder.
Örnek: "Yeni doğan bebek eve kadem getirdi."
Kadem Kadem
Bu ifade "adım adım, yavaş yavaş" anlamında kullanılır. Bir eylemin aşamalı olarak yapıldığını ifade etmek için kullanılır.
Örnek: "Kadem kadem hedeflerimize ulaşacağız."
Kadem Kelimesinin TDK’deki Tanımı
Türk Dil Kurumu (TDK), kadem kelimesini "ayak" ve mecazi anlamda "uğur" olarak tanımlar. Günümüzde eski bir sözcük olarak kabul edilmesine rağmen, özellikle edebi ve dini metinlerde anlamını korumaya devam etmektedir.
Kadem Kelimesinin Diğer Dillerdeki Karşılıkları
- İngilizce: foot (ayak), step (adım), auspiciousness (uğur)
- Fransızca: pied (ayak), chance (uğur)
- Almanca: Fuß (ayak), Glück (uğur)
- İspanyolca: pie (ayak), paso (adım)
- Arapça: قدم (qadam)
- Rusça: нога (noga), шаг (shag, adım)
- İtalyanca: piede (ayak), passo (adım)
Kadem kelimesi, Arapçadan dilimize geçmiş olan ve Türkçede tarihsel süreç içerisinde hem fiziksel hem de mecazi anlamlar kazanmış bir kelimedir. Osmanlı edebiyatında estetik bir değer taşıyan kadem, ayak veya adım anlamının yanı sıra, "uğur" gibi olumlu bir anlam içerir. Günümüzde de bazı deyimlerde ve dini, edebi metinlerde kendine yer bulmaya devam eden kadem, dilimizde yerleşik bir anlam zenginliği taşır.