Dominat gen nedir?
Dominant gen, bir organizmanın fenotipini (fiziksel özelliklerini) belirlemede baskın olan bir gen varyantını ifade eder. Bir genin iki varyantı (alleli) olabilir: biri dominant, diğeri ise resesif (çekinik) olabilir. Eğer bir birey, bir dominant ve bir resesif allel taşıyorsa, dominant allel fenotipte etkisini gösterir.
Dominant Genin İşleyişi
Genetikte, her birey belirli bir özellik için iki gen alleli taşır; biri anneden, diğeri babadan gelir. Eğer bu iki allelden biri dominant ise, bu allelin kontrol ettiği özellik fenotipte ifade edilir, yani görünür hale gelir. Resesif allel ise sadece iki kopya (homozigot durumda) olduğunda fenotipte etkisini gösterir.
Örneğin, insanlarda kahverengi göz rengi aleli (B) dominant, mavi göz rengi aleli (b) ise resesiftir. Eğer bir kişi bir kahverengi göz rengi alleli (B) ve bir mavi göz rengi alleli (b) taşırsa, fenotipik olarak kahverengi gözlü olacaktır, çünkü kahverengi göz rengi dominanttır.
Dominant Genlerin Özellikleri
-
Baskın Etki: Dominant genler, heterozigot durumda bile fenotip üzerinde etkisini gösterir. Yani, bir bireyde bir dominant ve bir resesif allel bulunduğunda, fenotip tamamen dominant allelin özelliklerine göre şekillenir.
-
Heterozigot ve Homozigot Durumlar: Dominant bir allel, hem homozigot (BB) hem de heterozigot (Bb) durumda etkisini gösterir. Resesif bir allel ise yalnızca homozigot (bb) durumda fenotipte ifade edilir.
Örnekler
-
Büyük Burun (Dominant) vs. Küçük Burun (Resesif): Bir birey büyük burun için dominant allel (B) ve küçük burun için resesif allel (b) taşıyorsa, büyük burunlu olacaktır, çünkü büyük burun alleli dominanttır.
-
Kıvırcık Saç (Dominant) vs. Düz Saç (Resesif): Kıvırcık saç alleli dominant, düz saç alleli ise resesiftir. Heterozigot durumda (Kk) bile kişi kıvırcık saçlı olacaktır.
Dominant gen, bir organizmanın fiziksel veya biyokimyasal özelliklerini belirlemede baskın olan bir gen varyantıdır. Bir dominant allel, heterozigot durumda bile fenotip üzerinde etkisini gösterir, bu nedenle fenotipik özelliklerin çoğu durumda nasıl ortaya çıkacağını belirlemede önemli bir rol oynar. Dominant genlerin etkisi, genetik özelliklerin kuşaktan kuşağa nasıl aktarılacağını anlamada kritik öneme sahiptir.