Adabımuaşeret ne demek? Adabımuaşeret kelimesinin anlamı nedir?
Âdâbımuaşeret, Arapça kökenli bir kavram olup, bir toplum içinde uyulması gereken nezaket, saygı ve görgü kurallarını ifade eder. "Âdâb" (usuller, esaslar) ve "muaşeret" (birlikte yaşama, sosyal ilişki) kelimelerinin birleşiminden oluşan âdâbımuaşeret, insanların günlük hayatta, toplumsal ilişkilerde nasıl davranmaları gerektiğini belirleyen kurallar bütünüdür. Osmanlı döneminde Batı kültürüyle etkileşim sonucu gündeme gelen âdâbımuaşeret, 19. yüzyılın sonlarından itibaren dilimize yerleşmiş ve toplumsal yaşamda saygı, nezaket ve terbiyeyi ifade eden bir terim olarak kabul görmüştür.
Âdâbımuaşeret Kavramının Kökeni ve Dil Bilgisi
- Kelime Kökeni: Arapça "ādāb" (usuller) ve "mu‘âşeret" (birlikte yaşama, sosyal ilişki) kelimelerinin birleşimiyle oluşur. "Âdâb-ı muaşeret" olarak da kullanılır.
- Dil Bilgisi: Âdâbımuaşeret, isim olarak kullanılır ve toplum içindeki görgü kurallarını ifade eder.
Âdâbımuaşeret’in Anlamı ve Kullanım Alanları
-
Toplumsal Görgü Kuralları: Âdâbımuaşeret, toplum içinde uyulması gereken temel nezaket ve terbiye kurallarını kapsar. Özellikle kalabalık ortamlarda, sosyal toplantılarda ve resmi ortamlarda bireylerin sergilemesi gereken davranış biçimlerini içerir.
-
Günlük Yaşamda Edepli Davranışlar: Bu kavram, aile içinde veya sosyal çevrede saygılı davranmak, başkalarını rahatsız etmemek, kibarlığı elden bırakmamak gibi bireyin gündelik yaşamını şekillendiren basit kuralları da kapsar.
-
Batılılaşma ve Modernleşme Sürecinde Âdâbımuaşeret: 19. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu'nda, Batı ile artan etkileşim sonucu Batılı görgü ve nezaket kurallarının toplumda yerleşmesiyle birlikte âdâbımuaşeret kavramı daha sık kullanılır hale gelmiştir. Batı tarzı sosyal kuralların, Osmanlı toplumunun çeşitli katmanlarına adapte edilmesiyle, sosyal ilişkilerdeki nezaketin önemi vurgulanmıştır.
Âdâbımuaşeret’in Toplumsal Hayatta Önemi
Âdâbımuaşeret kuralları, bir toplumun düzenini korumak, bireyler arası ilişkileri sağlıklı bir zemine oturtmak ve toplum içindeki bireylerin saygı, hoşgörü ve nazik bir biçimde bir arada yaşamalarını sağlamak için büyük önem taşır. Görgü kuralları olarak da bilinen bu kurallar, sosyal hayatta uyum ve huzuru sağlamak için gereklidir.
Toplumda kabul edilen bu kurallar, bir bireyin hem kendisine hem de çevresindekilere olan saygısını gösterir. Özellikle toplu yaşama uyum sağlamak, başkalarının haklarını gözetmek ve saygı çerçevesinde hareket etmek, âdâbımuaşeretin temel prensiplerindendir.
Edebiyat ve Âdâbımuaşeret
Osmanlı döneminde ve erken Cumhuriyet döneminde, âdâbımuaşeret üzerine pek çok eser kaleme alınmış ve bu eserlerde, bireylerin uyması gereken nezaket kuralları detaylandırılmıştır. Özellikle Ahmet Mithat Efendi'nin eserlerinde, Batı kültürüne dair âdâbımuaşeret konuları işlenmiştir. Bu dönemde Batı’dan esinlenerek yayılan âdâbımuaşeret kurallarının toplumda benimsenmesi amaçlanmıştır.
Âdâbımuaşeret Kurallarına Örnekler
-
Selamlaşma ve Hitap Kuralları: Toplum içinde tanıdık veya tanımadık insanlarla nezaketle selamlaşmak, hitap ederken saygı çerçevesinde hareket etmek.
-
Sofra Adabı: Yemekte sessiz ve saygılı olmak, sofrada başkalarını rahatsız edebilecek davranışlardan kaçınmak, yemek sırasında konuşmalara dikkat etmek.
-
Toplu Taşıma Adabı: Yaşlılara, hamilelere ve çocuklara öncelik tanımak, yüksek sesle konuşmamak, başkalarını rahatsız edici hareketlerden kaçınmak.
-
Ziyaret Adabı: Ziyarete gidildiğinde ev sahibine saygı göstermek, ziyaret saatlerine riayet etmek, izinsiz olarak evin her köşesine girmemek.
Türk Dil Kurumu’na Göre Âdâbımuaşeret Anlamı
Âdâbımuaşeret: TDK'ya göre "görgü kuralları" anlamına gelir. Bu tanım, toplumda nezaketin, terbiyenin ve saygının yerleşmesi açısından önemli olan kurallar bütününü ifade eder.
Âdâbımuaşeret Kavramının Diğer Dillerdeki Karşılıkları
- Osmanlıca: Âdâb-ı mu‘âşeret (ﺁﺩﺍﺏ ﻣﻌﺎﺷﺮﺕ)
- İngilizce: Etiquette, Manners
- Arapça: آداب المعاشرة (Adab al-mu‘âşerah)
- Fransızca: Les règles de savoir-vivre (Nezaket Kuralları)
Âdâbımuaşeret, toplumsal yaşamın sağlıklı bir şekilde devam edebilmesi için gerekli olan görgü kurallarını içeren bir kavramdır. Bu kurallar, bireylerin hem kendi haklarına hem de çevresindekilerin haklarına saygılı olmasını sağlayarak toplum içinde huzur ve uyumu destekler. 19. yüzyıl Osmanlı toplumunda Batı etkisiyle öne çıkan âdâbımuaşeret kuralları, günümüzde de toplumsal düzeni sağlamak için temel bir değer olarak kabul edilir.