Açtırma kutuyu söyletme kötüyü atasözünün anlamı nedir?
“Açtırma kutuyu, söyletme kötüyü” atasözü, bir kişinin hoşlanmayacağı gerçekleri duymak istemiyorsa karşısındaki kişiyi kışkırtmaması gerektiğini ifade eder. Karşı tarafı rahatsız eden bir söz söylenirse ya da bir hatırlatma yapılırsa, o kişi de bildiği olumsuz gerçekleri dile getirebilir. Atasözü, karşılıklı saygının ve sırların korunması gerektiğini öğütler.
Aynı zamanda bu söz, insanların sabrını zorlamamak ve başkalarının hoşlanmayacağı şeyleri gündeme getirmemek gerektiğini anlatır. Eğer bir tartışmada ileri gidilirse, gizli kalması gereken olumsuzluklar veya sırlar ortaya dökülebilir.
Atasözünün İç Yapısı ve Anlamı
Atasözü iki anlamlı ifadeden oluşur:
- Açtırma kutuyu: Kutunun açılması, saklı kalmış olan sırların veya hoş olmayan gerçeklerin ortaya çıkması anlamına gelir.
- Söyletme kötüyü: Kötü, hoşlanılmayan, duyulmak istenmeyen gerçeklerdir.
Bu yapı, insanların birbirleriyle olan ilişkilerinde ölçülü davranmaları gerektiğini, karşı tarafı zorlamamaları gerektiğini anlatır.
Örnek Cümleler
- Durduk yere bana sataşma; açtırma kutuyu, söyletme kötüyü.
- Benden laf çıkarmaya çalışma, bildiklerimi söylemeye başlarsam hoşuna gitmez. Açtırma kutuyu, söyletme kötüyü.
Atasözünün Tarihsel Süreci
Bu atasözü, insan ilişkilerinde denge ve saygı kavramını temel alır. Eski toplumlarda bireyler arasındaki sırların ve olumsuz gerçeklerin korunması büyük önem taşırdı. Kişinin hoşlanmayacağı durumları gündeme getirmek, bir tartışmayı büyütebilir veya bir ilişkiyi kopma noktasına getirebilirdi.
Anadolu kültüründe bu tür davranışlardan kaçınmak adına “açtırma kutuyu, söyletme kötüyü” gibi atasözleri geliştirilmiştir. Böylece insanlar, karşılıklı olarak birbirlerini incitmemeye ve saygılı davranmaya davet edilmiştir.
Atasözünün Günlük Hayatta Kullanımı
Bu atasözü, genellikle bir tartışma ya da gerginlik anında kullanılır. Kişi, karşısındakini uyararak daha fazla ileri gitmemesini, aksi takdirde gizli kalması gereken şeyleri açıklayacağını ima eder. Bu söz, çoğu zaman tartışmaların büyümesini engellemek amacıyla kullanılır.
Günlük Hayattan Örnek
- Bana sürekli aynı şeyi söyleyip durma; açtırma kutuyu, söyletme kötüyü.
- Eğer geçmişi kurcalarsan, senin de hoşuna gitmeyecek şeyleri öğrenirsin. Açtırma kutuyu, söyletme kötüyü.
Atasözünün Manevi ve Ahlaki Yönleri
Bu atasözü, insanların ölçülü davranmaları gerektiğini vurgular. Tartışmalarda ya da karşılıklı konuşmalarda saygı çerçevesini aşmamak önemlidir. Eğer bu sınırlar aşılırsa, hoş olmayan gerçekler ortaya çıkabilir ve ilişkiler zedelenebilir.
Aynı zamanda bu söz, insanlara sırların korunması gerektiğini ve başkalarını zor durumda bırakacak sözlerden kaçınılması gerektiğini öğretir. Her insanın eksiklikleri ya da hataları olabilir; bunların gündeme getirilmesi yalnızca huzursuzluk yaratır.
TDK'ya Göre Anlamı
Türk Dil Kurumu’na göre açtırma kutuyu, söyletme kötüyü atasözü, “Kendin hakkındaki kötü düşüncelerimi veya bildiklerimi bana söyletme” anlamında kullanılmaktadır.
Benzer Atasözleri
- “İncitme, incinirsin.”
- “Sakınan göze çöp batar.”
- “Laf lafı açar, yaramazlık başlar.”
“Açtırma kutuyu, söyletme kötüyü” atasözü, insanların birbirleriyle olan iletişimlerinde dikkatli ve ölçülü olmalarını öğütler. Karşımızdaki insanı kışkırtmak ya da zorlamak, bazen duyulmak istenmeyen gerçeklerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu atasözü, sırlar ve saygının korunması, ilişkilerin sağlıklı kalması açısından önemli bir uyarıdır.
Farklı Dillerde Anlamı
- İngilizcesi: Don’t open the box if you don’t want to hear the truth.
- Almancası: Lass die Büchse zu, sonst kommt das Böse heraus. (Kutuyu açma, yoksa kötülük çıkar.)
- Arapçası: لا تفتح الصندوق، حتى لا يخرج الشر. (Kutuyu açma ki kötülük ortaya çıkmasın.)
- İspanyolcası: No provoques, si no quieres oír lo que no te gusta. (Sevmediğin şeyleri duymak istemiyorsan kışkırtma.)
Bu atasözü, her kültürde insan ilişkilerinde ölçülü davranmanın ve sırları korumanın önemini anlatan evrensel bir gerçeği yansıtır.