Acımak ne demek? Acımak kelimesinin anlamı nedir?
"Acımak" fiili, Türkçede hem fiziksel acı ve sızı hissetmek, hem başkalarının kötü durumlarına üzüntü duymak, hem de yiyeceklerin acılaşarak bozulmasını ifade eden çok yönlü bir kelimedir. Bu kelime, günlük konuşmalarda sıkça kullanıldığı gibi, edebi metinlerde de insan doğasına dair derin duyguları anlatmak için kullanılır.
Acımak Kelimesinin Tanımı ve Anlamları
-
Tadı Acı Duruma Gelmek, Acılaşmak
Acımak fiili, gıda maddelerinin zamanla bozulması ve tadının acı hale gelmesi anlamında kullanılır. Örneğin, Oğuz Atay’ın eserinde "Bir paketin içinde iki üç kaşık yemeklik yağ (acımıştı)" ifadesinde olduğu gibi, gıdanın acılaşarak bozulduğunu ifade eder. Bu anlamda, acımak yiyeceklerdeki tazelik kaybını belirtir. -
Acılı, Ağrılı Olmak (Fiziksel Acı)
Acımak, bir vücut bölgesinde ağrı, sızı veya acı hissetmek anlamında da kullanılır. Bu, bir yaranın ya da çarpmanın ardından hissedilen fiziksel acıyı anlatır. İsmet Emre’nin "Sahip’in canı şimdi daha çok acımaktadır." cümlesinde olduğu gibi, vücuttaki rahatsız edici his bu anlamda ifade edilir. -
Başkasının Acısına Ortak Olmak veya Durumundan Üzüntü Duymak (Mecazi Anlam)
Acımak fiili, mecazi olarak başkasının yaşadığı kötü bir duruma üzülmek, merhamet hissetmek anlamında kullanılır. Bu kullanım, başkalarının acılarına ve sıkıntılarına empati duymayı ifade eder. Cahit Sıtkı Tarancı’nın "Allah çocuklarımıza acısın" ifadesi, başkalarına duyulan merhameti ve acıma hissini örneklendirir. -
Başkasının Uğradığı veya Uğrayacağı Kötü Bir Duruma Üzülmek, Merhamet Etmek
Bu anlamda acımak, bir kimsenin zor durumda olmasına duyulan üzüntü ve merhamet hissini tanımlar. Örneğin, Ömer Seyfettin’in "Bütün şehir halkı Koca Ali gibi mahir bir ustanın kolu kesileceğine acıdı." cümlesinde olduğu gibi, insanlar başkalarının zor durumda kalmasına üzülüp onlara acıma duygusu hisseder.
Acımak Kelimesinin Kökeni ve Dilbilgisi
"Acımak" kelimesi, Eski Türkçedeki "açī-mak" fiilinden türetilmiştir. Köken itibariyle fiziksel bir ağrı, acı veya sızı hissini tanımlasa da, zaman içinde dilde duygusal bir boyut kazanmış ve başkalarının acılarına duyulan empatiyi anlatan bir anlam katmanına ulaşmıştır. Bu nedenle, "acımak" fiili çok yönlü bir kavram olarak Türk dilinde önemli bir yere sahiptir.
Acımak Fiilinin Kullanım Alanları ve Örnek Cümleler
"Acımak" kelimesi, gündelik konuşmalarda fiziksel acıyı ifade etmekle kalmayıp, başkalarının zor durumlarına duyulan üzüntü ve merhameti de kapsar. Bu, kelimenin dilde hem nesnel hem de duygusal bir kullanım alanı bulmasını sağlar.
Örnek Cümleler:
- "Gözümdeki ağrı geçmedi, her baktığımda yeniden acıyor."
- "Yağ acımış, yemeklerde kullanmadan önce yenisini almak gerekiyor."
- "Komşusunun başına gelen kazayı duyunca içten bir şekilde ona acıdı."
Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlüğünde Acımak Kelimesi
Güncel Türkçe Sözlük:
acımak:
- Tadı acı duruma gelmek, acılaşmak.
Örnek: "Yemeklik yağ acımıştı." - Oğuz Atay - Acılı, ağrılı olmak.
Örnek: "Sahip’in canı şimdi daha çok acımaktadır." - İsmet Emre - Merhamet etmek.
Örnek: "Allah çocuklarımıza acısın." - Cahit Sıtkı Tarancı - Başkasının uğradığı veya uğrayacağı kötü bir duruma üzülmek.
Örnek: "Bütün şehir halkı Koca Ali gibi mahir bir ustanın kolu kesileceğine acıdı." - Ömer Seyfettin
Acımak Kelimesinin Çeşitli Dillerde Karşılıkları
- İngilizce: To hurt (physical pain), to go rancid (for food), to feel sorry (for someone)
- Almanca: Schmezen (pain), Ranzig werden (for food), Mitleid empfinden (for someone)
- Fransızca: Faire mal (pain), Rancir (for food), Avoir de la compassion (for someone)
- İspanyolca: Doler (pain), Rancio (for food), Compadecerse (for someone)
- Arapça: يؤلم (yu'lim - pain), فسدت (fasadat - for food), يشفق (yashfaq - for someone)
"Acımak" fiili, Türkçede sadece fiziksel bir acı duygusunu değil, aynı zamanda başkalarına karşı duyulan merhamet ve üzüntü gibi derin duygusal halleri de tanımlar. Bu kelime, günlük dilde hem yiyeceklerin bozulması hem vücut ağrısı hem de başkalarının acılarına duyulan empatiyi ifade eder. Türk dilinin çok yönlü yapısını yansıtan "acımak", dilde insanın hem fiziksel hem de duygusal acılarla olan ilişkisinin bir ifadesi olarak önemli bir yere sahiptir.