Zengûle ne demek? Zengûle kelimesinin anlamı nedir?

Zengûle, klasik Türk müziğinde kullanılan basit bir makamdır. Farsça kökenli olan bu terim, müzik literatüründe "çıngırak" veya "def pulu" anlamına gelen zengūle kelimesinden türemiştir. Zengûle makamı, özellikle geleneksel Türk sanat müziğinde belirli ses perdelerinin ve geçişlerin tanımlanmasında önemli bir yere sahiptir.

Ayrıca zengûle, Rast ve Dügâh perdeleri arasında bir ses perdesi anlamında da kullanılır. Bu perdeler, klasik Türk müziğinin ses sistemi içinde önemli bir konuma sahiptir ve zengûle perdesi, bu sistemin karakteristik özelliklerini yansıtır.

Zengûle Makamının Özellikleri

1. Makamın Yapısı: Zengûle, basit bir makam olarak Türk müziğinde tanımlanır. Modern dönemlerde zengûleli hicaz olarak da bilinir ve bu makamda, Hicaz dizisinin zengûle perdesiyle birlikte yorumlandığı görülür.

2. Perdeler:

   • Zengûle, Rast perdesinden beş koma daha tiz, Dügâh perdesinden ise dört koma daha pesttir.
   • Bu ses, Rast’ta küçük mücennep diyezi veya Dügâh’ta bakiye bemolü ile gösterilir.

3. Son Dönem Kullanımları: Günümüzde "zengûle" yerine zaman zaman zirgüle terimi de kullanılmaktadır. Her iki terim, müzikologlar arasında farklı bağlamlarda eş anlamlı şekilde değerlendirilir.

Zengûle Teriminin Kökeni

Zengûle kelimesi, Farsça kökenlidir. "Zengūle" (زنگوله) kelimesi, çıngırak anlamına gelir ve müzikteki melodik titreşim ve ses değişikliklerini ifade etmek için Türk müziği terminolojisine geçmiştir. Bu tür Farsça kökenli kelimeler, Osmanlı döneminde Türk sanat ve halk müziğinde sıkça yer almıştır.

Zengûle Makamının Klasik Türk Müziğindeki Önemi

Tarihsel Süreç

Klasik Türk müziğinde makamlar, Osmanlı döneminde saray müziği ve dini müzikte önemli bir yer tutmuştur. Zengûle, bu makamlar arasında hem sade yapısıyla hem de diğer makamlarla olan uyumuyla dikkat çeker. Özellikle Hicaz makamı ile ilişkilendirilmesi, zengûlenin icra ve öğretim süreçlerinde belirgin bir yer kazanmasını sağlamıştır.

Günümüzde Kullanımı

Günümüzde zengûle makamı, daha çok teorik müzik çalışmaları ve geleneksel müzik performanslarında kullanılır. Türk sanat müziği repertuvarında zengûleli eserler, bu makamın özgün yapısını ortaya koyar.

Türk Dil Kurumu'na Göre Zengûle

Güncel Türkçe Sözlük'te zengûle, "Klasik Türk müziğinde basit bir makam" olarak tanımlanmıştır. Bu açıklama, kelimenin anlam ve kullanımını özetleyen sade bir yaklaşımdır.

Zengûle Kelimesinin Farklı Dillerde Kullanımı

Zengûle kelimesi, Türk müziğine özgü bir terim olduğundan, tam anlamıyla bir karşılık bulmak zordur. Ancak, Farsça kökeni nedeniyle bazı dillerde benzer anlamlarda karşılıklar yer alır:

• Farsça: زنگوله (zengūle) - Çıngırak.
• İngilizce: Zengule (Türk müziğinde teknik terim olarak kullanılır).
• Arapça: زنگولة (zengūle).
• Fransızca: Zengule (Türk müziği bağlamında).

Örnek Kullanım Cümleleri

1. Klasik Türk müziği dersinde, zengûle makamının yapısı ve özellikleri üzerinde detaylıca duruldu.
2. Zengûle perdesi, Hicaz makamında karakteristik bir geçiş noktası olarak dikkat çeker.

Zengûle, Türk müziğinde hem bir makam hem de bir ses perdesi olarak önemli bir yere sahiptir. Tarihsel olarak Osmanlı müzik teorisinde sıkça kullanılan bu terim, modern Türk sanat müziğinde de anlamını korumaktadır. Farsça kökenli bu kelime, Türk müziğinin zengin terminolojisinin güzel bir örneği olarak karşımıza çıkar. Klasik Türk müziğini anlamak ve yorumlamak isteyenler için zengûle, mutlaka öğrenilmesi gereken bir kavramdır.