Uluhiyet ne demek? Uluhiyet kelimesinin anlamı nedir?

Ulûhiyet, Arapça kökenli bir isim olup, "tanrılık, ilâhlık, ilah olma" anlamlarına gelir. Bu kelime, "ulūhe" (ilâhlık) kökünden türetilmiş olup, mastar eki "-iyyet" ile "ilâhlık durumu" anlamını kazanmıştır. Hem İslam inancında hem de genel teolojik çalışmalarda, Tanrı’nın sıfatları ve özellikleri bağlamında önemli bir yere sahiptir.

Ulûhiyetin Dinî ve Tasavvufi Anlamı

1. Ulûhiyetin Tanrı Olma Sıfatı

Ulûhiyet, en temelde "Tanrı olma durumu" veya "ilâhlık" anlamına gelir ve tüm ilahi özellikleri kapsar. Bu sıfat, yalnızca Allah’a mahsus bir kavram olarak İslam inancında önemli bir yere sahiptir. Firavun gibi bazı tarihi figürlerin ilah olma iddialarında bulunması, "ulûhiyet" iddiası olarak tanımlanmıştır. Örneğin:

"Firavun ulûhiyet dâvâsına kalkışmazdan evvel böyle bir niyette bulunduğunu vezîri Hâmân’a açıp reyini istifsar etmiş."

2. Tasavvufta Ulûhiyetin Mertebesi

Tasavvuf felsefesinde ulûhiyet, Allah’ın tüm ilahi sıfatları ve isimleriyle görünüşe çıktığı mertebeyi ifade eder. Bu mertebede Allah, ahadiyet (birlik) seviyesinden çıkıp farklı sıfatları ile kendini gösterir. Bu, Allah’ın yaratıcı güçlerini, rahmetini, kudretini ve diğer ilahi sıfatlarını içerir. Tasavvufta ulûhiyet, Allah’ın âlemdeki yansıması olarak görülür. Kuşeyrî’nin eserinde geçtiği gibi:

"Hakîkat ulûhiyeti temâşâ etmektir. Hakîkatin te’yit etmediği hiçbir şerîat hükmü makbul değildir."

Ulûhiyetin Kur'an ve İslami Kaynaklardaki Yeri

İlahi Sıfatların Yansıması

İslam inancında ulûhiyet, Allah’a mahsus olan “Esmâü’l-Hüsnâ” yani en güzel isimler ile açıklanır. Her bir isim, Allah’ın bir sıfatını ve gücünü temsil eder. Bu anlamda ulûhiyet, Allah’ın varlık ve birlik sıfatlarının dışında, kudret, rahmet ve diğer sıfatlarını içerir.

Dört Kutsal Melek ile İlgili İlişkisi

Ulûhiyet kavramı, İslami literatürde dört büyük melek olan Cebrâil, Mîkâil, İsrâfil ve Azrâil’e atfedilen kudretlerle de ilişkilendirilmiştir. Tasavvufî anlamda bu melekler, Allah’ın ulûhiyet sıfatının yeryüzünde belirginleşmesinin sembolik temsilcileridir:

"Ulûhiyetin âlem-i anâsırı muhit olan dört kuvve-i külliyyesi vardır ki onlara lisân-ı şerîatta Cebrâil, Mîkâil, İsrâfil ve Azrâil (a.s.) tesmiye olunur."

Ulûhiyet Kavramının Etimolojik ve Tarihsel Arka Planı

Arapça kökenli olan ulûhiyet, "ulūhe" kökünden türemiştir. Kök olarak "ibadet edilen, yüceltilen" anlamına gelir. İslam öncesi Arap toplumunda da ilahlar için benzer terimler kullanılırken, İslam diniyle birlikte ulûhiyet sadece Allah’a mahsus hale gelmiştir. Ayrıca, tasavvufî anlayışa göre, Allah’ın ilahi tecellisi olarak değerlendirilen ulûhiyet mertebesi, tasavvuf ehlinin üzerinde derinlemesine düşündüğü bir kavramdır.

Günlük ve Felsefi Kullanımı

Günlük Dilde ve Dini Çalışmalarda Ulûhiyet

Ulûhiyet kavramı, günlük kullanımda daha çok Tanrı olma, tanrısal özellikler taşıma anlamında geçer. Ancak İslam ilahiyatında, ulûhiyet Allah’a ait özel ve benzersiz bir sıfat olarak değerlendirilir. Bu nedenle, İslami metinlerde Allah’ın her şeye kadir oluşunu, ilmi ve kudretiyle tüm varlığı kuşatmasını anlatırken ulûhiyet kavramı kullanılır.

Felsefi ve Teolojik Çalışmalarda

Felsefi çalışmalarda ise ulûhiyet, varoluşun en yüksek mertebesi olarak ele alınır. Bu anlamda, ulûhiyet, tüm varlık âlemini kapsayan bir ilahi kaynağın varoluşunu ifade eder. İslam felsefesi ve kelam çalışmalarında da ulûhiyet, Allah’ın tüm varlığı kuşatan sıfatı olarak incelenir.

Ulûhiyetin TDK’deki Anlamı

Türk Dil Kurumu (TDK) ulûhiyet kavramını şu şekilde tanımlar:

• Tanrılık sıfatı, Allah’lık vasfı: Allah’a ait olan ilahi ve tanrısal sıfatları ifade eder.

Ulûhiyet Kavramının Diğer Dillere Çevirisi

• İngilizce: Divinity, Godhood
• Fransızca: Divinité
• Almanca: Göttlichkeit
• Arapça: ألوهية (ulūhiyyah)
• İspanyolca: Divinidad
• İtalyanca: Divinit
• Rusça: Божественность (Bozhestvennost)
• Çince: 神性 (Shénxìng)
  
  

Ulûhiyet kavramı, İslam inancında Allah’a özgü olan en yüce mertebe ve ilahi sıfatları ifade eder. Tasavvuf felsefesinde de Allah’ın tüm varlık âleminde farklı sıfatlarla görünmesini temsil eder. Hem teolojik hem de felsefi anlamda derin bir kavram olan ulûhiyet, İslam dini ve kültüründe Allah’ın eşsiz yüceliğini ve birliğini anlamak için önemli bir yere sahiptir.