Sıhriyet ne demek? Sıhriyet kelimesinin anlamı nedir?

Sıhriyet kelimesi, Türkçede nadir kullanılan, ancak derin anlamlar taşıyan bir kelimedir. Arapça kökenli olan bu kelime, evlilik yoluyla oluşan akrabalık ilişkilerini ifade eder. Dâmatlık, eniştelik gibi evlilik üzerinden kazanılan yakınlıklar bu terimle karşılanır. Sıhriyet, özellikle eski Türk edebiyatında ve klasik Osmanlıca metinlerde sıkça kullanılmıştır.

Bu makalede, sıhriyet kelimesinin anlamı, kökeni, tarihsel süreci ve farklı bağlamlardaki kullanımı hakkında detaylı bir inceleme yapacağız.

Sıhriyet Nedir?

Evlilikten Doğan Akrabalık

Sıhriyet kelimesi, evlilik bağıyla kurulan akrabalık ilişkilerini ifade eder. Bir kişinin evlendiği kişiyle ya da evliliği dolayısıyla o kişinin ailesiyle kurduğu akrabalık sıhriyet olarak adlandırılır. Örneğin, bir kadının kocasının ailesiyle olan bağı veya bir damadın kayınvalidesi ve kayınpederiyle olan ilişkisi, sıhriyet kapsamına girer.

Örnek Cümle:

• "Evlilikle kurulan sıhriyet ilişkileri, aileler arasındaki bağı kuvvetlendirir."

Dâmatlık ve Eniştelik Bağları

Sıhriyet kelimesi aynı zamanda dâmatlık ve eniştelik gibi daha spesifik bağları ifade eder. Evlilik yoluyla oluşan bu ilişkiler, aile yapısında önemli bir yere sahiptir. Geleneksel toplumlarda bu tür akrabalık bağları büyük önem taşımış, aileler arasındaki sosyal ve kültürel ilişkileri şekillendirmiştir.

Örnek Cümle:

• "Ona karşı sıhriyet bağıyla bağlanmış olsak da, ilişkimiz her zaman saygı ve sevgi üzerine kuruldu."

Edebi ve Duygusal Bağlamda Sıhriyet

Eski edebiyatımızda sıhriyet kelimesi, yalnızca akrabalık ilişkilerini ifade etmenin ötesine geçmiştir. İsmail Safâ ve Halit Ziya Uşaklıgil gibi edebi şahsiyetler, sıhriyet kelimesini sosyal ilişkilerde ve edebi metinlerde kullanmışlardır. Özellikle bu yazarlar, sıhriyet kavramını, evlilik ve sosyal yapı üzerinden kişisel ve toplumsal ilişkilerin anlatımında tercih etmişlerdir.

İsmail Safâ’dan Örnek:

• "Niçin ettin taleb-i sıhriyyet / Buna var mıydı ya mecbûriyyet."

Bu beyitte İsmail Safâ, sıhriyetin talep edilmesini sorgulamakta ve bunun zorunlu olup olmadığını irdelemektedir. Burada sıhriyet, bir sosyal ve ailevi bağın yanı sıra bir zorunluluğu ya da toplumsal baskıyı ima etmektedir.

Halit Ziya Uşaklıgil’den Örnek:

• "Bugün beynimizde sıhriyet hâsıl oluyor demektir."

Halit Ziya’nın bu cümlesinde, iki kişinin ya da ailelerin evlilik yoluyla kurduğu sıhriyet bağından bahsedilmektedir. Burada kelimenin daha duygusal ve toplumsal bir anlam taşıdığı görülmektedir.

Sıhriyet Kelimesinin Kökeni

Sıhriyet kelimesi, Arapça kökenli bir kelimedir ve Arapçadaki ṣihr (ﺻﻬﺮ) kelimesinden türetilmiştir. Ṣihr, "evlilik yoluyla oluşan akrabalık" anlamına gelir. Bu kökten türeyen ṣihriyyet kelimesi, Türkçede sıhriyet olarak yerini almıştır. Arapça "-iyyet" eki ise bu kavrama bir soyutluk ve genişlik kazandırarak, bir ilişkinin ya da durumun genel hali anlamına gelmektedir.

Osmanlı döneminde sıklıkla kullanılan bu kelime, Türkçede evlilikten doğan akrabalık ilişkilerini en iyi ifade eden terimlerden biri olarak kalmıştır.

Sıhriyetin Tarihsel Süreci

Sıhriyet, özellikle Osmanlı döneminde aile yapısının önemli bir parçasıydı. Aileler arasında kurulan evlilik bağları, sadece iki kişiyi değil, geniş aileleri de birbirine yaklaştıran önemli bir toplumsal süreçti. Bu dönemde sıhriyet, sadece akrabalık ilişkilerini değil, aynı zamanda sosyal, ekonomik ve kültürel ittifakları da temsil ediyordu.

Geleneksel toplumlarda evlilik, iki ailenin birleşmesi anlamına gelir ve bu birleşme genellikle sıhriyet terimiyle ifade edilirdi. Aynı zamanda bu kelime, farklı sosyal sınıflar ya da topluluklar arasında yapılan evliliklerin toplumsal barışa ve iş birliğine olan katkısını da temsil etmekteydi.

Sıhriyet Kelimesinin TDK'ya Göre Anlamı

Türk Dil Kurumu'na göre sıhriyet şu şekilde tanımlanmıştır:

• Sıhriyet (isim): Dâmatlık, eniştelik gibi evlilikten dolayı meydana gelen akrabalık.

Bu tanım, kelimenin en temel anlamını açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Sıhriyet, evlilikle kurulan akrabalık ilişkilerinin genel adıdır ve bu tür bağlar, sosyal yaşamda büyük önem taşır.

Farklı Dillerde Sıhriyet Kelimesi

• Arapça: صهرية (ṣihriyya)
• İngilizce: "Affinity" (akrabalık)
• Fransızca: "Alliance par mariage" (evlilik yoluyla akrabalık)
• Almanca: "Schwägerschaft" (kayın hısımlığı)
• İspanyolca: "Afinidad matrimonial" (evlilik bağıyla akrabalık)
• İtalyanca: "Affinit " (akrabalık)

Sıhriyetin Günlük Hayatta Kullanımı

Günümüzde sıhriyet kelimesi pek sık kullanılmasa da, aile yapısındaki evlilik bağları hala büyük önem taşımaktadır. Sıhriyet, geleneksel toplumlarda olduğu gibi, modern aile yapılarında da evlilikle kurulan akrabalık ilişkilerinin toplumsal düzeni nasıl etkilediğini göstermektedir. Bu bağlar, özellikle düğün, cenaze gibi toplumsal olaylarda ailelerin bir araya gelmesini sağlayan önemli bir unsurdur.

Sıhriyet, evlilik yoluyla oluşan akrabalık ilişkilerini ifade eden eski ve zengin bir terimdir. Arapça kökenli bu kelime, özellikle Osmanlı döneminde sosyal ilişkilerin ve aile yapısının anlatımında önemli bir yer tutmuştur. Edebi metinlerde de sıklıkla karşılaşılan sıhriyet, dâmatlık ve eniştelik gibi özel durumları tanımlayan, dilimize derin anlamlar kazandıran bir kelimedir.

Her ne kadar modern Türkçede çok sık kullanılmasa da, sıhriyet kelimesi, evlilik yoluyla kurulan akrabalık ilişkilerinin tarihsel ve kültürel önemini vurgulayan önemli bir terim olarak kalmaya devam etmektedir.