Periferik arter hastalığı nedir?

Periferik Arter Hastalığı (PAH), bacaklar, kollar ve diğer organlara kan taşıyan atardamarlarda (arterlerde) daralma veya tıkanma sonucu oluşan dolaşım bozukluğudur. Genellikle ateroskleroz (damar sertliği) nedeniyle gelişir ve özellikle bacak damarlarını etkiler.

Hastalık ilerledikçe bacaklara yeterli oksijen ve besin taşınamaz, bu da ağrı, yorgunluk, cilt değişiklikleri ve ciddi vakalarda kangren gibi komplikasyonlara yol açabilir. PAH, kalp krizi ve inme riskini artıran önemli bir damar hastalığıdır.

Periferik Arter Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

En yaygın neden aterosklerozdur (damar sertliği). Ateroskleroz, damar duvarlarında kolesterol, yağ ve diğer maddelerin birikmesiyle plak oluşumuna neden olur. Bu plaklar zamanla damarları daraltır veya tamamen tıkar.

Diğer nedenler:
✔ Diyabet (şeker hastalığı)
✔ Sigara kullanımı (en büyük risk faktörlerinden biri)
✔ Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
✔ Yüksek kolesterol
✔ Obezite ve hareketsiz yaşam tarzı
✔ Genetik yatkınlık
✔ Yaşlılık (50 yaş üstü daha yüksek risk taşır)
✔ Böbrek hastalıkları

Periferik Arter Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

PAH belirtileri genellikle yavaş gelişir ve erken dönemde fark edilmeyebilir. En sık görülen belirti klodikasyon adı verilen yürürken bacaklarda ağrı ve kramplardır.

Başlıca Belirtiler:

1. Bacaklarda ağrı ve kramplar:
   • Yürürken veya egzersiz yaparken ortaya çıkar, dinlenince geçer (klodikasyon).
   • Ağrı genellikle baldırlarda, bazen uylukta veya kalçada hissedilir.
2. Bacaklarda soğukluk hissi ve solukluk:
   • Kan akışı azaldığı için etkilenen bacak diğerine göre daha soğuk olabilir.
3. Ayak ve bacak yaralarının zor iyileşmesi:
   • Küçük kesikler veya yaralar uzun süre iyileşmez, enfekte olabilir.
4. Cilt değişiklikleri:
   • Cilt parlak, ince ve soluk hale gelebilir.
   • Tüylerde dökülme görülebilir.
5. Tırnak değişiklikleri:
   • Tırnaklar kalınlaşabilir ve yavaş uzayabilir.
6. İleri evrede istirahat ağrısı:
   • Ağrı dinlenirken bile hissedilir, özellikle gece yatakta şiddetlenebilir.
7. Ciddi vakalarda kangren gelişimi:
   • Doku ölümü sonucu parmaklarda veya ayakta kangren (kararma ve çürüme) gelişebilir.

Belirtiler genellikle tek bacakta daha şiddetlidir.

Periferik Arter Hastalığının Evreleri (Fontaine Sınıflaması)

Periferik Arter Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

✔ Fizik muayene: Damar tıkanıklığına bağlı olarak bacaklarda nabız zayıf olabilir.
✔ Ayak bileği-kol indeksi (ABI) testi: Bacaklardaki kan basıncı ölçülerek teşhis konur.
✔ Doppler ultrasonografi: Damarların iç yapısını görüntülemek için kullanılır.
✔ Anjiyografi: Kontrast madde kullanılarak damarların durumu değerlendirilir.
✔ MR veya BT anjiyografi: Damar tıkanıklıklarını ayrıntılı görmek için tercih edilir.

Periferik Arter Hastalığının Tedavisi Nasıl Yapılır?

PAH tedavisi, hastalığın evresine bağlı olarak ilaç, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerekirse cerrahi yöntemleri içerir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri (En Önemli Adım!)

• SİGARAYI BIRAKMAK! (Sigara PAH'ın en büyük nedenlerinden biridir.)
• Düzenli yürüyüş ve egzersiz (kan dolaşımını artırır)
• Diyet düzenlemesi:
  • Sağlıklı yağlar, sebze ve meyve ağırlıklı beslenmek
  • Kızartma ve fast-food gibi kötü kolesterolü artıran gıdalardan kaçınmak
• Şeker hastalığı kontrolü: Diyabetli hastaların kan şekerlerini düzenli takip etmesi gerekir.
• Tansiyon ve kolesterol kontrolü: Kan basıncı ve kolesterol seviyeleri düzenli olarak izlenmelidir.

İlaç Tedavisi

✔ Kan sulandırıcılar: Aspirin veya klopidogrel (Plavix), kan akışını artırır ve pıhtı oluşumunu önler.
✔ Kolesterol düşürücüler: Statinler (Atorvastatin, Rosuvastatin) damar sertliğini önlemeye yardımcı olur.
✔ Kan damarlarını genişleten ilaçlar: Cilostazol ve pentoksifilin bacak ağrısını azaltabilir.
✔ Diyabet ve hipertansiyon ilaçları: Hastalığın ilerlemesini yavaşlatır.

Girişimsel ve Cerrahi Tedaviler

Eğer yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisi yetersiz kalırsa, aşağıdaki cerrahi işlemler uygulanabilir:

✔ Anjiyoplasti ve Stent:

• Tıkalı damarlara balon yerleştirilerek açılır, gerekirse stent (metal tel kafes) konulur.

✔ Bypass Ameliyatı:

• Tamamen tıkalı damarlar, vücudun başka bir bölgesinden alınan damarlarla bypass edilerek kan akışı sağlanır.

✔ Endarterektomi:

• Damar duvarındaki plaklar cerrahi olarak çıkarılır.

✔ Ampütasyon (Son Çare):

• Ciddi vakalarda kangren gelişirse, enfeksiyonun yayılmasını önlemek için ilgili bölge kesilebilir.

Periferik Arter Hastalığından Korunma Yolları

✅ SİGARAYI BIRAKIN!
✅ Düzenli yürüyüş yapın.
✅ Sağlıklı beslenin (kötü kolesterolden kaçının).
✅ Tansiyon ve kolesterol seviyelerini kontrol altında tutun.
✅ Şeker hastalığınız varsa kan şekerinizi düzenleyin.
✅ Doktor kontrollerinizi aksatmayın.

Periferik Arter Hastalığı (PAH), özellikle bacaklardaki atardamarların daralması veya tıkanması nedeniyle ortaya çıkan ciddi bir dolaşım bozukluğudur. En yaygın belirtisi yürüyüş sırasında bacak ağrısıdır.

Erken tanı ve tedavi ile hastalığın ilerlemesi önlenebilir. Ancak tedavi edilmezse, ciddi komplikasyonlara ve hatta ampütasyona yol açabilir. Sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri, düzenli egzersiz ve ilaç tedavisi, hastalığın kontrol altına alınmasında en etkili yöntemlerdir.