Payına düşmek deyimi ne demek? Payına düşmek deyiminin anlamı nedir?
“Payına düşmek” deyimi, bir paylaşım sürecinde bireye veya bir gruba ayrılan belirli bir hisse ya da bölüm anlamına gelir. Bir olay ya da durum sonucunda herkese verilen pay, bu deyimle ifade edilir. Günlük yaşamda sıklıkla kullanılan bu deyim, çoğu zaman hem maddi hem de manevi paylaşımlarda kendine yer bulur.
Deyimin İç Yapısı ve Anlamı
Bu deyim, Türkçedeki “pay” kökünden türemiştir. “Pay”, bir şeyin bölünerek ayrılmış parçası anlamına gelir. Bu parçanın kişiye “düşmesi” ise, bölüşmede bir kısmın kişiye veya gruba verilmesi anlamını taşır. Deyim, özellikle insanlar arasında paylaştırılan maddi veya manevi değerler için kullanılır ve “payını almak, hakkını almak” gibi anlamlara da gelir.
Örnek Cümleler:
- Projede çok çalıştı, ama başarıdan kendi payına düşeni aldı.
- Bu felaketten sonra bize de payımıza düşen zorluklarla mücadele etmek kaldı.
Deyimin Tarihsel Süreci
"Payına düşmek" deyiminin tarihsel kökeni, eski Türk toplumlarındaki paylaşım kültürüne dayanır. Geleneksel Türk toplumlarında, kaynakların veya elde edilen ürünlerin topluluk içinde eşit şekilde bölüşülmesi önemli bir kültürel unsurdu. Bu bölüşümde, her bireyin ya da ailenin belirli bir “pay” alması adil bir dağılımın ifadesi olarak görülüyordu.
Özellikle askeri ganimetlerin ya da elde edilen yiyeceklerin paylaşımı gibi süreçlerde kullanılan bu ifade, zamanla günlük hayatta da kendine yer bulmuştur. Aka Gündüz’ün eserinde de belirttiği gibi, savaş esirlerinin paylaşılması sırasında “payımıza düşen” ifadesi kullanılmıştır ve bu deyim, edebi eserlerde de sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.
Payına Düşmek Deyiminin Günlük Hayatta Kullanımı
Günümüzde “payına düşmek” deyimi, hem olumlu hem de olumsuz durumlar için kullanılabilmektedir. Örneğin, bir başarı elde edildiğinde başarıdan, zor bir durum yaşandığında ise bu durumun zorluklarından “payına düşen” miktar ifade edilir. Genelde “bize de bu işten payımıza düşen kısmı almak düştü” gibi cümlelerde rastlanan bu deyim, toplumsal ve bireysel olaylarda paylaşımı ifade etmesi açısından önemlidir.
Günlük Kullanım Örnekleri:
- “Yaşanan ekonomik krizden herkese payına düşen sıkıntılar nasibini aldı.”
- “Tatilden dönerken, getirdiği hediyelerden herkesin payına düşen bir parça vardı.”
Payına Düşmek Deyiminin Manevi ve Ahlaki Yönleri
Bu deyim, insanların hayatında karşılaştıkları olaylardan veya yapılan paylaşımlardan adil bir şekilde paylarını almaları gerektiğini vurgular. Ayrıca, bu paylaşımda kişilere düşen zorluk veya kazancın kabul edilmesi gerektiğini de ima eder. Bu yönüyle, paylaşımda adalet, fedakarlık ve rıza gibi ahlaki değerleri de kapsayan bir anlam barındırır. Özellikle olumsuz durumlarda “payına düşeni almak” ifadesi, kişinin yaşanan duruma rıza göstererek mücadele etmesi gerektiği anlamını taşır.
Payına Düşmek Deyiminin TDK'daki Anlamı
Güncel Türkçe Sözlük’te yer alan anlamı:
Payına düşmek: Bölüşmede hisse ayrılmak, belirli bir bölüm verilmek.
Örnek: “Uşak'a kadar yirmi beş otuz esir de bizim payımıza düştü.” - Aka Gündüz
Benzer Deyimler ve Anlamları
- Payını almak: Kişinin kendisine düşen miktarı veya sonucu kabul etmesi.
- Nasibini almak: Bir olaydan ya da durumdan kendisine düşen payı almak.
- Kısmetine düşmek: Bireyin kaderinde olan veya hak ettiği şeyi alması.
“Payına düşmek” deyimi, Türkçede paylaşımın adil bir şekilde yapıldığını veya kişinin bir olaydan aldığı payı ifade eden, köklü bir deyimdir. Tarihsel süreçte paylaşım kültürünün önemli bir yansıması olarak kullanılagelmiş bu deyim, günümüzde de aynı anlamda varlığını sürdürmektedir. Maddi ya da manevi anlamda “payına düşeni almak” ifadesi, bireyin kendisine ayrılan payı kabul etmesi gerektiğini vurgulayan önemli bir deyimdir.
Payına Düşmek Deyiminin Diğer Dillerdeki Karşılıkları
- İngilizcesi: To get one’s share
- Almancası: Den Anteil erhalten
- Fransızcası: Prendre sa part
- Arapçası: الحصول على نصيبه (al-husool 'ala naseebih)
- Rusçası: Получить свою долю