Öğrenilen geçmiş zaman ne demek? Öğrenilen geçmiş zaman ile ilgili örnekler

Öğrenilen geçmiş zaman, dil bilgisi terimi olarak, bir eylemin geçmişte gerçekleştiğini fakat bu durumun başkasından öğrenildiğini ya da dolaylı bir şekilde fark edildiğini ifade eden bir zaman kipidir. Türkçe’de bu kip, genellikle -miş ekinin kullanılmasıyla oluşturulur. Bu kip, aynı zamanda duyulan geçmiş zaman olarak da bilinir.

Öğrenilen Geçmiş Zamanın Kökeni

Türkçe dil bilgisindeki zaman yapıları, eylemlerin gerçekleşme zamanını ve bu zamanın algılanma biçimini ifade eder. "Öğrenilen geçmiş zaman" terimi, doğrudan bir gözleme dayalı olmayan, dolaylı yolla öğrenilmiş durumları belirtmek için geliştirilmiştir.

Kelimenin oluşumuna baktığımızda:

• Öğrenilen: Bir bilginin dolaylı yoldan edinildiğini ifade eder.
• Geçmiş zaman: Eylemin gerçekleşmiş olduğunu belirtir.

Öğrenilen Geçmiş Zamanın Dilbilgisindeki Yeri

Kullanımı

Öğrenilen geçmiş zaman, genellikle eylemin konuşma anından önce gerçekleştiğini, ancak bu durumun başkasından duyularak ya da dolaylı bir yolla öğrenildiğini gösterir. Türkçe’de bu kip, fiil kök veya gövdelerine -mış, -miş, -muş, -müş eklerinin eklenmesiyle oluşturulur.

Örnekler:

• Ahmet dün gelmiş. (Ahmet’in geldiği dolaylı yoldan öğrenilmiş.)
• Kitap bitmiş. (Kitabın bittiği fark edilmiş ya da duyulmuş.)
• Sınav iptal olmuş. (Bu bilgi duyularak öğrenilmiş.)

Olumlu, Olumsuz ve Soru Yapıları

• Olumlu: Ali eve gitmiş.
• Olumsuz: Ali eve gitmemiş.
• Soru: Ali eve gitmiş mi?

Öğrenilen Geçmiş Zaman ile Görülen Geçmiş Zaman Arasındaki Fark

• Görülen Geçmiş Zaman: Eylemin doğrudan bir gözlemle ya da şahit olunarak algılandığını ifade eder. Türkçe’de -di ekiyle oluşturulur.
  • Örnek: Ahmet dün eve geldi. (Görülmüş, şahit olunmuş.)
• Öğrenilen Geçmiş Zaman: Eylemin dolaylı yoldan öğrenildiğini ifade eder. -miş eki kullanılır.
  • Örnek: Ahmet dün eve gelmiş. (Başkasından duyulmuş ya da öğrenilmiş.)

Öğrenilen Geçmiş Zamanın Günlük Hayattaki Kullanımı

Bu zaman kipi, haberleşme ve dolaylı bilgi aktarımı için yaygın olarak kullanılır. İnsanlar, duydukları ya da fark ettikleri durumları ifade ederken bu kipi tercih ederler.

Örnek Kullanımlar:

1. Yeni komşular taşınmış, tanışalım mı?
2. Film çok güzelmiş, izlemeye değer.
3. Dün yağmur yağmış, dışarı çıkmamışsınız.

Öğrenilen Geçmiş Zamanın TDK'deki Tanımı

Türk Dil Kurumu’na göre: Öğrenilen geçmiş zaman, duyulan geçmiş zaman olarak da bilinir ve bir eylemin dolaylı olarak öğrenildiğini ifade eder.

Öğrenilen Geçmiş Zamanın Farklı Dillerde Kullanımı

Bazı dillerde, Türkçe’de olduğu gibi dolaylı geçmiş zaman ifade eden özel yapılar bulunur:

• İngilizce: Türkçe’deki kadar belirgin bir yapı olmasa da, dolaylı geçmiş zaman genellikle "reportedly" veya "it is said that" gibi ifadelerle belirtilir.

  • Örnek: He has reportedly arrived. (Gelmiş.)

• Rusça: Bu ifade genellikle cümlenin bağlamında belirtilir.

  • Örnek: Говорят, он приехал. (Onun geldiğini söylüyorlar.)

• Arapça: Öğrenilen geçmiş zaman, belirgin bağlamlar veya dolaylı anlatımlarla ifade edilir.

  • Örnek: قيل إنه وصل. (Denilmiş ki gelmiş.)

Öğrenilen geçmiş zaman, Türkçe dil bilgisi yapılarında, dolaylı bilgi ve gözlemler üzerine kurulu ifadeleri betimleyen önemli bir kiptir. Günlük dilde, özellikle başkalarından duyulan olayları aktarmada sıkça kullanılır. Bu kip, Türkçe’nin anlam zenginliğini ve ifade gücünü ortaya koyan dilbilgisel unsurlardan biridir.