Odontometre ne demek? Odontometre ne amaçla kullanılır?
Odontometre, posta pullarının kenarlarındaki tırtılların (perforasyon) tipini ve sayısını ölçmeye yarayan özel bir ölçüm aletidir. Genellikle koleksiyoncular (filatelistler) ve posta tarihi araştırmacıları tarafından kullanılır. Pulların orijinalliğini ve türünü belirlemede önemli bir rol oynayan odontometre, pul koleksiyonculuğunda olmazsa olmaz araçlardan biridir.
Odontometrenin Kökeni ve Tarihçesi
Kelime kökeni Fransızca odontomètre olup, Yunanca "odous" (diş) ve "metron" (ölçü) kelimelerinden türetilmiştir. Pul kenarlarındaki tırtılların diş benzeri yapısı nedeniyle bu ad verilmiştir.
İlk pullar, 1840’larda düz kenarlı olarak üretilmiştir. Ancak, 1850’lerden itibaren pulların kolay ayrılabilmesi için tırtıklı (perfore) tasarımlar kullanılmaya başlanmıştır. Bu tırtıkların ölçülmesi ve sınıflandırılması ihtiyacı doğunca odontometreler geliştirilmiştir.
Odontometrenin Yapısı ve Kullanımı
Odontometre, genellikle plastik veya metalden üretilen, üzerinde milimetrik ya da özel perforasyon ölçüleri bulunan küçük ölçekli bir cetveldir. Kullanımı oldukça basittir:
- Pulun tırtıklı kenarı odontometre ölçeğine hizalanır.
- Hangi ölçüde tam oturduğu belirlenir.
- Perforasyon sayısı belirlenerek pulun türü ve değeri hakkında bilgi edinilir.
Filatelide Odontometrenin Önemi
Odontometre, pul koleksiyonculuğunda sahte veya hatalı pulları ayırt etmek için kullanılır. Aynı tasarıma sahip pullar, farklı tırtıklanma oranlarına sahip olabilir ve bu küçük farklılıklar, bir pulun değerini önemli ölçüde etkileyebilir.
Örneğin, nadir bulunan düşük veya yüksek tırtıklı bir pul, standart versiyonuna göre çok daha değerli olabilir. Bu nedenle odontometre, özellikle değerli pulları belirleme açısından kritik bir araçtır.
Odontometrenin Kullanım Alanları
- Pul Koleksiyonculuğu (Filateli): Pul sınıflandırma, değerlendirme ve özgünlüğünü doğrulama amacıyla.
- Müzecilik ve Arşivcilik: Tarihi pulların analiz edilmesi ve korunması için.
- Posta Tarihi Araştırmaları: Eski dönemlerde kullanılan pul basım tekniklerini incelemek için.
Türk Dil Kurumu (TDK) Tanımı
Odontometre (isim): Pulun kenarındaki tırtılların tipini ve sayısını ölçmeye yarayan dereceli küçük ölçek.
Odontometrenin Farklı Dillerdeki Karşılıkları
- İngilizce: Perforation gauge
- Fransızca: Odontomètre
- Almanca: Zahnungslehre
- İtalyanca: Odontometro
- İspanyolca: Odontómetro
- Rusça: Одонтометр
- Arapça: مقياس التسنين
Odontometre, özellikle pul koleksiyonculuğu ile ilgilenenler için vazgeçilmez bir ölçüm aracı olup, pulların değerini belirlemede kritik bir rol oynar. Tırtıklanma farkları, bir pulun nadirliğini ve değerini belirleyen en önemli unsurlardan biridir. Tarihi süreçte filatelinin gelişimiyle birlikte odontometreler de koleksiyoncular için standart bir araç haline gelmiştir.