Nefis ne demek? Nefis kelimesinin anlamları nelerdir?

Nefis Nedir?

"Nefis" kelimesi Arapça kökenli olup iki temel anlamda kullanılmaktadır: "insanın içsel benliği, kişiliği ve beşeri arzuları" ve "çok beğenilen, güzel, değerli" olarak tanımlanır. Birinci anlamında "nefs" olarak geçen kelime, insanın içsel benliğini, istek ve arzularını ifade ederken; ikinci anlamında "nefis", estetik beğeniyi ifade eden hoş, güzel anlamında bir sıfat olarak kullanılır.

Nefis Kelimesinin Kökeni ve Tarihsel Gelişimi

"Nefis" kelimesi Arapça "nefāset" kökünden türetilmiştir ve "değerli, kıymetli, hoş" anlamına gelir. Osmanlı edebiyatında hem içsel benlik anlamında "nefs" olarak hem de güzellik ve hoşluk anlamında "nefis" olarak sıkça kullanılmıştır. Tasavvuf kültüründe ise "nefis", insanın kötü arzularını temsil eden bir içsel varlık olarak kabul edilir ve nefsi kontrol altına almak önemli bir manevi çaba olarak görülür.

Nefis Çeşitleri ve Kullanım Alanları

1. Nefs (Öz Benlik, İçsel Benlik)

"Nefs", insanın içsel benliği ve beşeri arzuları anlamına gelir. Tasavvuf literatüründe nefis, insanın kötülüğe meyilli yönlerini ve dünyevi arzularını temsil eder. Buna göre, nefsi terbiye etmek, kişinin manevi yolculuğunda önemli bir adımdır. Nefisle mücadele, insanın içindeki hırs, öfke, kıskançlık gibi olumsuz özellikleri yenmeye yönelik manevi bir çabadır.

2. Nefis (Güzel ve Beğenilen)

"Nefis" kelimesi sıfat olarak kullanıldığında, estetik beğeniye hitap eden bir niteliği ifade eder. Bir yemek, bir eser veya bir manzara için kullanıldığında, "nefis" bu nesnelerin çok güzel ve beğenilen, değerli olduğunu belirtir. Örneğin, "nefis bir manzara" veya "nefis bir yemek" ifadeleri, oldukça hoş ve beğenilen anlamında kullanılır.

Nefisle İlgili Terimler ve Kavramlar

Nefis Muhasebesi

İnsanın yaptığı davranışları sorgulayıp kendi içsel hesaplaşmasını yapması anlamına gelir. Bu kavram, bir kişinin gün boyunca yaptığı fiiller üzerine düşünerek doğru ve yanlışlarını değerlendirmesini ifade eder.

Nefis Terbiyesi

Tasavvufta, insanın zaaflarına karşı koyup kötü isteklerini bastırma ve kendi içindeki olumsuz duyguları yenme çabası olarak tanımlanır. Nefis terbiyesi, sabır, hoşgörü, tevazu ve fedakârlık gibi erdemleri kazanmayı amaçlayan bir süreçtir.

Nefse Uymak ve Nefsine Yenik Düşmek

Bu ifade, insanın kötü arzularına yenik düşmesini, isteklerini kontrol edememesini belirtir. Tasavvuf ve ahlak literatüründe, nefse uymanın kişiyi manevi açıdan zayıflatacağı ve dünyevi arzulara bağlayacağı belirtilir.

Nefis Kelimesinin Osmanlı Edebiyatındaki Kullanımı

Osmanlı edebiyatında "nefis", hem olumlu hem de olumsuz yönleriyle sıkça kullanılmıştır. Örneğin, güzel şiirlerde kullanılan "nefîs beyitler" ifadesi, beğeni kazanan dizeleri ifade ederken; "nefsine yenik düşenler" ifadesi, içsel mücadelesinde başarısız olmuş kimseleri anlatır.

Örnek Cümleler:

• "Eserin içindeki nefis betimlemeler, okuyucuyu hayran bıraktı."
• "Nefsiyle olan mücadelesinde başarıya ulaşıp iç huzuruna erdi."

Türk Dil Kurumu'na Göre Nefis Tanımı

TDK'ye göre nefis iki şekilde tanımlanır:

1. Öz varlık, kişilik: "İnsanın kendine ait içsel benliği, öz varlığı" anlamına gelir.
   • Örnek: "Çoğunu, kendi nefsini kurtarmak için öldürmüştü." - Ömer Seyfettin
     
     
2. Pek hoş, çok güzel: Bir şeyin estetik olarak çok güzel, kıymetli olduğunu belirtir.
   • Örnek: "Duvarlardaki pastel ve yağlı boya nefis levhalara uzaktan bir göz atmadan geçemiyorduk." - Ahmet Hikmet Müftüoğlu

Farklı Dillerde Nefis Kelimesi

• İngilizce: Self (kişilik, benlik) / Exquisite (çok güzel)
• Almanca: Selbst (benlik) / Köstlich (çok güzel)
• Fransızca: Soi (benlik) / Exquis (çok güzel)
• İspanyolca: Yo (benlik) / Exquisito (çok güzel)
• Arapça: نفس (nefs, benlik) / نفيس (nefis, çok güzel)
• Rusça: Я (ya, benlik) / Изумительный (izumitel’nyy, çok güzel)
• İtalyanca: Sé (benlik) / Squisito (çok güzel)
• Çince: 自我 (zìwǒ, benlik) / 精美 (jīngměi, çok güzel)
  
  

Nefis, Türkçede hem içsel benlik anlamında derin bir manevi boyuta sahip bir kelime hem de güzellik ve beğeni belirten estetik bir sıfat olarak kullanılan çok yönlü bir terimdir. Hem kişisel gelişim ve ahlaki mücadelede, hem de estetik ifadelerde yer bulan nefis, insanın hem içsel hem de dışsal güzelliklerle olan ilişkisini özetler. Nefis terbiyesi, kişinin iç huzura erişmesinin bir yoluyken, nefis güzellikler ise yaşama estetik bir değer katar.