URL başarıyla kopyalandı!

https://webratik.com/

İhtiyari ne demek? İhtiyari kelimesinin anlamı ve kökeni nedir?

İhtiyari ne demek? İhtiyari kelimesinin anlamı ve kökeni nedir?

"Ihtiyârî" kelimesi, Arapça kökenli olup Türkçeye "seçimlik" veya "kişinin kendi isteğiyle seçebileceği" anlamında geçmiştir. Zorunlu olmayan, kişinin iradesine bırakılan eylem veya durumları tanımlamak için kullanılan bu kelime, Osmanlıca metinlerde ve Türk edebiyatında sıklıkla karşımıza çıkar. Mecburi olmayan bir seçim anlamını taşıyan "ihtiyârî" kelimesi, tarihsel süreç içerisinde geniş bir kullanım alanına sahip olmuştur.

İhtiyârî Kelimesinin Anlamı ve Kökeni

İhtiyârî Ne Demektir?

"Ihtiyârî" kelimesi, seçimlik veya isteğe bağlı anlamına gelir. Bu bağlamda, bir zorunluluk veya yükümlülük olmaksızın yapılan ya da seçilen durumlar için kullanılır. "İhtiyârî", kişinin kendi iradesi ve isteği doğrultusunda gerçekleşen her türlü eylem ya da seçim anlamına gelir. Modern Türkçede kullanımı azalmış olmakla birlikte, edebi metinlerde ve eski Türkçe metinlerde sıkça geçer.

Kökeni ve Dil Bilgisi Özellikleri

Kelime, Arapça iḫtiyār ("seçmek" veya "tercih etmek") kökünden türemiştir ve "-ī" nispet eki alarak sıfat haline gelmiştir. Bu haliyle mecburi ya da zorunlu anlamlarının zıttı olarak kullanılır. İhtiyârî, Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde eskimiş bir sıfat olarak tanımlanır ve anlamı seçimlik olarak verilir.

Örnek Kullanımlar:

  • "Bu sınav, öğrenciler için ihtiyârî bir katılıma sahiptir."
  • "İhtiyârî bir toplantı düzenlenmesine karar verildi."


İhtiyârî Kelimesinin Tarihsel Kullanımı ve Osmanlıca Metinlerde Yeri

"Ihtiyârî", Osmanlı döneminde sıkça kullanılan kelimelerden biridir. Özellikle bürokrasi ve eğitimle ilgili konularda zorunlu olmayan işlemleri belirtmek için "ihtiyârî" kelimesi tercih edilirdi. Osmanlıca metinlerde "ihtiyârî durak" veya "ihtiyârî ders" gibi kullanımlara rastlanır. Bu kullanımlar, ilgili sürecin veya eylemin bireylerin kendi iradesine bırakıldığını ifade etmek için kullanılırdı.

Osmanlıca Metinlerde İhtiyârî

"Ihtiyârî" kelimesine, özellikle Tanzimat dönemi sonrası Osmanlı metinlerinde ve edebi eserlerde sıkça rastlanır. Ahmet Râsim ve Yahya Kemal gibi Osmanlı edebiyatının önde gelen yazarları, eserlerinde "ihtiyârî" kelimesini, bireylerin kendi tercih ve iradeleriyle hareket ettikleri durumları ifade etmek için kullanmışlardır. Örneğin, "Bu bir ihtiyârî hicret olacak" ifadesi, kişinin kendi isteği doğrultusunda göç etmeyi seçtiğini ifade eder.

Günümüzde İhtiyârî Kelimesinin Kullanımı

Güncel Türkçede Kullanımı

Günümüzde "ihtiyârî" kelimesi, yerini daha çok "seçimlik" ya da "isteğe bağlı" ifadelere bırakmıştır. Modern Türkçede artık yaygın olarak kullanılmasa da, özellikle edebiyat ve hukuk alanında belirli koşullar altında "ihtiyârî" ifadesi tercih edilebilmektedir.

Örnek Cümleler:

  • "Toplantı ihtiyârî olduğundan katılım zorunlu değildir."
  • "Bu uygulamada ihtiyârî duraklar belirlenmiştir, isteyen durabilir."


TDK'ya Göre İhtiyârî Kelimesinin Tanımı

Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde, ihtiyârî kelimesi "eskimiş" bir sıfat olarak tanımlanır ve "seçimlik" anlamını taşır. Bu tanım, kelimenin eski Türkçe metinlerdeki kullanımını modern Türkçedeki karşılığıyla basit bir şekilde ifade eder.

İhtiyârî ve İhtiyâriyye: Dişil Formu

"Ihtiyârî" kelimesinin dişil formu olan ihtiyâriyye ise Arapça'daki "müennes" yani dişil formudur ve bu durumlarda aynı anlama gelen ama kadınlar veya kadın isimleriyle ilgili kullanımlarda yer alır. Örneğin, "hareket-i ihtiyâriyye" ifadesi, "isteğe bağlı hareket" anlamına gelir ve Arapça tamlamalarda bu dişil forma rastlanır.

İhtiyârî Kelimesinin Diğer Dillerde Karşılıkları

"Ihtiyârî" kelimesi, diğer dillerde de "seçimlik" veya "isteğe bağlı" anlamına gelen kelimelerle karşılanır.

  • İngilizce: Optional, Voluntary
  • Almanca: Freiwillig, Optional
  • Fransızca: Facultatif, Optionnel
  • Arapça: اختياري (iḫtiyārī)
  • İspanyolca: Opcional, Voluntario
  • Rusça: Добровольный (dobrovol’nyy), Факультативный (fakultativnyy)

"Ihtiyârî" kelimesi, Türkçede zorunlu olmayan, isteğe bağlı anlamlarında kullanılarak önemli bir yer edinmiştir. Arapça kökenli olması ve eski metinlerde sıkça geçmesi sebebiyle Osmanlı Türkçesi ve klasik edebiyat metinlerinde bu kelimeye çokça rastlanır. Günümüzde ise modern Türkçede nadiren kullanılmasına rağmen, klasik edebiyat ve tarihsel belgelerde anlamını yitirmemiştir.

"Ihtiyârî", kişinin kendi iradesine bağlı, seçime dayalı durumları ifade eden bir kelime olarak Türkçede güçlü ve anlamlı bir yere sahiptir.

28.10.2024