Hipokondriyazis nedir? Belirtileri nelerdir?

Hipokondriyazis, halk arasında "hastalık hastalığı" olarak bilinen psikolojik bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlık, bireyin sağlığıyla ilgili aşırı ve mantıksız bir endişe duymasıyla karakterizedir. Hipokondriyak kişiler, vücutlarında normal veya küçük değişiklikleri ciddi hastalık belirtileri olarak algılarlar ve sürekli olarak tıbbi bir sorunu olduğuna inanırlar.

Hipokondriyazis Nedir?

Hipokondriyazis, kişinin fiziksel sağlığıyla ilgili aşırı bir kaygı duyması ve genellikle ciddi bir hastalığı olduğuna inanması durumudur. Bu kişiler doktor kontrollerine sık sık gider, birçok test yaptırır ancak sonuçlar normal çıksa bile tatmin olmazlar. Psikiyatrik bir bozukluk olarak kabul edilen hipokondriyazis, bireyin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir.

2013 yılında Amerikan Psikiyatri Birliği’nin yayınladığı DSM-5 (Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı - 5. Baskı) ile hipokondriyazis tanısı kaldırılmış ve "Hastalık Kaygı Bozukluğu" ve "Bedensel Belirti Bozukluğu" olarak iki farklı kategoriye ayrılmıştır.

Hipokondriyazisin Belirtileri Nelerdir?

Hipokondriyak bireyler, aşağıdaki belirtilerden bazılarını veya hepsini gösterebilir:

Aşırı Sağlık Kaygısı

• Sürekli olarak ciddi bir hastalığa yakalanmaktan korkma
• Küçük belirtileri büyük bir hastalık olarak yorumlama (Örneğin, hafif bir baş ağrısını beyin tümörü sanma)
• Gün içinde sağlık durumuyla ilgili takıntılı düşüncelere sahip olma

Sürekli Doktor Ziyaretleri veya Tıbbi Testler

• Sık sık doktora gitme ve sürekli tahlil yaptırma
• Doktorların hastalığı teşhis edemediğini düşünme
• Doktorların güvenirliğinden şüphe duyma ve farklı doktorlara başvurma

İnternet Üzerinden Sürekli Hastalık Araştırma (Siberkondri)

• İnternet üzerinden sürekli belirtileri araştırma ve kendi kendine teşhis koyma
• Sağlıkla ilgili web sitelerini sık sık ziyaret etme
• "Google Doktorluğu" yaparak her belirtiyi ciddi hastalıklara bağlama

Fiziksel Belirtilere Aşırı Odaklanma

• Vücudundaki en küçük değişiklikleri hastalık belirtisi olarak görme
• Kalp atışını sürekli kontrol etme
• Mide guruldamasını, kas seğirmelerini veya küçük ağrıları tehlikeli bir hastalığın işareti olarak yorumlama

Sürekli Güvence Arayışı

• Doktorlara ve yakın çevresine sürekli olarak "Bende ciddi bir hastalık var mı?" diye sorma
• Tahlillerin temiz çıkmasına rağmen tatmin olmama ve yeni testler isteme
• Sevdiklerinden veya doktorlardan sürekli güvence alma ihtiyacı

Sosyal ve İş Hayatında Bozulma

• Sağlık kaygısı nedeniyle sosyal etkinliklerden uzaklaşma
• İş veya okul performansında düşüş
• Sürekli hasta olma korkusuyla normal aktivitelerden kaçınma (örneğin, spor yapmaktan veya dışarı çıkmaktan korkma)

Hipokondriyazisin Nedenleri Nelerdir?

Hipokondriyazisin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, aşağıdaki faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir:

Kişilik Yapısı

• Mükemmeliyetçi ve detaycı kişilerde daha sık görülür.
• Stresle baş etme konusunda zorluk yaşayan bireylerde daha yaygındır.

Çocukluk Dönemi Deneyimleri

• Çocukluk döneminde ciddi bir hastalık geçiren bireyler yetişkinlikte hipokondri geliştirebilir.
• Aile bireylerinden birinin hastalığına tanık olmak veya kaygılı ebeveynlerle büyümek riski artırabilir.

Travma ve Stres

• Aile içinde kayıp, boşanma, iş kaybı gibi stresli olaylar hipokondriyi tetikleyebilir.
• Depresyon ve anksiyete bozukluklarıyla sık sık beraber görülür.

Medyanın Etkisi

• Sosyal medyada veya haberlerde hastalıklarla ilgili aşırı bilgiye maruz kalmak, kişinin kendi sağlığı hakkında daha fazla endişelenmesine neden olabilir.
• Özellikle pandemi gibi küresel sağlık krizleri, hipokondriyazis belirtilerini artırabilir.

Hipokondriyazis Nasıl Teşhis Edilir?

Hipokondriyazis teşhisi, psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından yapılır. Teşhis sürecinde aşağıdaki yöntemler kullanılır:

• Klinik Görüşme: Kişinin belirtileri, düşünce yapısı ve sağlık kaygıları değerlendirilir.
• DSM-5 Tanı Kriterleri: Hastalık Kaygı Bozukluğu veya Bedensel Belirti Bozukluğu teşhisi konulabilir.
• Dışlama Yöntemi: Gerçek bir fiziksel hastalık olup olmadığı araştırılır. Ancak testler normal çıksa bile hasta tatmin olmazsa, hipokondriyazisten şüphelenilir.

Hipokondriyazis Tedavi Edilebilir mi?

Hipokondriyazis, uygun tedaviyle kontrol altına alınabilir. İşte etkili tedavi yöntemleri:

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

• Kişinin olumsuz ve yanlış düşüncelerini değiştirmeye odaklanır.
• Sağlık kaygılarıyla baş etme becerilerini geliştirir.
• Hastaların sağlıkla ilgili takıntılı düşüncelerini sorgulamalarına yardımcı olur.

2. İlaç Tedavisi

• Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI’lar): Anksiyete ve depresyon tedavisinde kullanılan bu ilaçlar hipokondri belirtilerini hafifletebilir.
• Anksiyolitikler: Kaygıyı azaltmak için kullanılsa da, uzun vadeli kullanım önerilmez.

3. Maruz Bırakma Terapisi

• Kişinin sağlık kaygılarını tetikleyen durumlarla kontrollü bir şekilde yüzleşmesi sağlanır.
• Hastanın kendi bedensel belirtilerini yanlış yorumlamayı bırakmasına yardımcı olur.

4. Meditasyon ve Farkındalık Teknikleri

• Mindfulness (Bilinçli Farkındalık): Kişinin “şimdi ve burada” odaklanmasını sağlayarak kaygıyı azaltır.
• Nefes Egzersizleri ve Yoga: Stresi yönetmeye yardımcı olur.

5. Sağlıklı Bir Yaşam Tarzı

• Egzersiz: Anksiyete belirtilerini hafifletir.
• Dengeli Beslenme: Beyin kimyasını dengeleyerek psikolojik sağlığı destekler.
• Uyku Düzeni: Yetersiz uyku kaygıyı artırabilir.

Hipokondriyazis, bireyin sağlığıyla ilgili aşırı ve mantıksız bir kaygı duymasına neden olan bir psikolojik bozukluktur. Erken teşhis ve uygun tedavi ile bu durum yönetilebilir ve kişinin yaşam kalitesi artırılabilir. Eğer siz ya da bir yakınınız sürekli sağlık kaygısı yaşıyorsa, bir uzmana başvurmak en doğru adım olacaktır.