Girift ne demek? Girift kelimesi hangi anlamlarda kullanılır?
Girift, Farsça kökenli bir kelime olup "giriften" (tutmak, saklamak) fiilinden türemiştir. Kelime, Türkçede çeşitli anlamlar kazanmış ve farklı alanlarda kullanılmıştır. Bu makalede girift kelimesinin dildeki farklı anlamlarını, tarihsel gelişimini ve kullanım alanlarını detaylı bir şekilde ele alacağız.
Girift Kelimesinin Tanımı ve Kullanım Alanları
1. Girift: Tutma ve Yakalama Anlamı
Girift kelimesinin ilk anlamı, tutma ve yakalama eylemiyle ilişkilidir. Eski Türkçede "ahz ü girift" ifadesi "yakalayıp tutma" anlamında kullanılmıştır. Bu anlamda girift, bir şeyi ele geçirme veya kontrol altına alma sürecini ifade eder. Özellikle Osmanlı dönemi metinlerinde bu anlamda sıklıkla kullanılmıştır.
2. Girift: İç İçe Girmiş ve Karışık
Kelimenin en bilinen anlamlarından biri, iç içe girmiş, dolaşmış, karışık ve karmaşık durumları tanımlamaktır. Girift, burada bir şeyin düzensiz, çözümlenmesi zor veya iç içe geçmiş bir yapıya sahip olduğunu ifade eder. Ahmet Rasim'in yazılarında kullanılan "girift kaşlar" ifadesi, kalın ve karışık kaş yapısını betimlerken, Necip Fazıl Kısakürek şiirlerinde girift kelimesi karmaşık ve çözülmesi zor meselelere işaret eder. Bu anlamıyla kelime, çeşitli edebi metinlerde soyut ya da somut karışıklıklar için kullanılır.
Örnek Cümleler:
- Girift meseleler, derin bir anlayış ve yüksek zekâ gerektirir.
- Kış bahçesinde girift dallar arasında kaybolmuş bir sessizlik hâkimdi.
3. Hat Sanatında Girift Yazı
Girift, hat sanatında da önemli bir yer tutar. Hat sanatındaki girift yazı, harflerin birbirine dolaştırılarak iç içe geçirilmesiyle oluşan bir yazı biçimidir. Bu tür yazılar, karmaşık yapıları ve estetik formlarıyla dikkat çeker. Harfler birbirine geçecek şekilde düzenlenir ve yazının hem sanatsal hem de sembolik anlamı derinleşir. Hat sanatında girift yazı, ustalık gerektiren bir çalışma olarak kabul edilir.
4. Tezhipte Girift Motifi
Tezhip sanatında da girift motifi yaygın bir süsleme tarzıdır. Bu motif, iki ya da üç çizgi veya dalın örülmüş gibi birbiri içine geçmesiyle oluşur. Bu tür süsleme, sanatçının hayal gücünü ve el becerisini sergileyen, göz alıcı ve detaylı bir işçilik gerektirir. Tezhip sanatında girift motifleri, özellikle el yazması kitapların kenar süslemelerinde ya da duvar süslemelerinde kullanılmıştır.
5. Girift: Müzikte Bir Nefesli Saz
Girift kelimesi, Türk müziğinde de önemli bir enstrümanı tanımlamak için kullanılır. Girift, ney'e benzeyen, ancak daha kısa ve eksik perdeli bir nefesli sazdır. Osmanlı müziğinde önemli bir yere sahip olan girift, icrası zor bir enstrümandır ve zaman içinde kullanım sıklığı azalmıştır. Perde sayısı sınırlı olduğu için teknik olarak zorlayıcıdır, bu nedenle girift ustası sanatçılar sınırlıdır. Enderunlu Vâsıf, bir şiirinde giriftin etkileyici sesini vurgulamıştır.
Girift Nefesli Sazına Dair Örnek Cümle:
- Üstat, girift çalmakta ne kadar meşhur olsa da, sazın zorluğu onu kullananların sayısını sınırlamıştır.
Girift Kelimesinin TDK'daki Anlamı
Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre girift kelimesi aşağıdaki anlamlara gelmektedir:
- Tutma, yakalama.
- İç içe girmiş, birbirine dolaşmış, girişik.
- Karışık, çapraşık, kompleks, komplike.
- Hat sanatında harfleri birbiri içinden geçirilip dolaştırılarak iç içe istif edilmiş yazı.
- Tezhip sanatında çizgi veya dalların birbirine dolanarak meydana getirdiği süsleme motifi.
- Ney'e benzeyen, ancak daha kısa ve eksik perdeli bir nefesli Türk müziği sazı.
Girift Kelimesinin Farklı Dillerdeki Karşılıkları
- İngilizcesi: Intricate (karışık, dolaşık), intertwined (birbirine dolanmış)
- Arapçası: متداخل (Mutadakhil - karışık, iç içe geçmiş)
- Farsçası: پیچیده (Pîçîde - karmaşık, iç içe geçmiş)
- Almancası: Verwickelt (karışık, iç içe geçmiş)
- Fransızcası: Complexe (kompleks, karışık)
Girift, kökeni Farsça'ya dayanan ve Türkçede farklı anlamlarda kullanılan zengin bir kelimedir. Hem somut hem de soyut anlamlarda kullanılan bu kelime, iç içe geçmiş yapılar, karmaşık meseleler ve sanat dünyasında girift yazı veya motifler gibi çeşitli kullanım alanlarına sahiptir. Türk müziğinde ise bir nefesli saz olan girift, tarihi boyunca sınırlı ancak etkileyici bir yere sahiptir.
Kelimenin zengin anlam yelpazesi, hem dilbilimsel hem de kültürel açıdan derin bir kavram sunar. Girift kelimesi, Türk dilinde ve sanatında uzun yıllar varlığını sürdürmüş ve farklı alanlarda önemli bir yer edinmiştir.