Caize ne demek? Caize kelimesinin anlamları nelerdir?

Caize ne demek? Caize kelimesinin anlamları nelerdir?

Câize Nedir?

Câize, Arapça kökenli bir kelime olup, armağan, bahşiş veya hediye anlamında kullanılır. TDK’ye göre câize, özellikle Osmanlı döneminde şairlerin kasidelerle övdükleri büyükler tarafından kendilerine verilen bahşiş ya da ödülü ifade eder. Aynı zamanda, yazıda bir kelimenin tekrarlandığını göstermek amacıyla altına konulan tırnak işaretine ve "yol yiyeceği" anlamına da gelir.

Câize Kelimesinin Kökeni ve Tarihsel Gelişimi

Câize, Arapça "cā’ize" kelimesinden türemiştir ve "uygun görülen ödül" anlamına gelir. Osmanlı döneminde câize, sanatçıları ve şairleri teşvik amacıyla verilen ödülleri ifade eden bir terim olarak öne çıkmıştır. Devlet büyükleri ya da zenginler tarafından verilen bu ödüller, sanatçıların çalışmalarını devam ettirmelerine ve topluma katkıda bulunmalarına yardımcı olurdu. Câize, özellikle padişahlar tarafından şairlere verilen eşyâ ya da parayı ifade ederken, zamanla armağan ve bahşiş anlamlarında daha geniş bir kullanıma sahip olmuştur.

Câizenin Osmanlı Dönemindeki Rolü

Osmanlı İmparatorluğu'nda câize, sanat ve edebiyatın desteklenmesi açısından önemli bir araç olarak kullanılmıştır. Şairler ve sanatçılar, saraya methiyeler yazarak padişahın övgüsünü kazanır ve karşılığında câizeler alırlardı. Bu teşvik sistemi, sanatçılara maddi destek sağlarken onların sanatsal faaliyetlerini sürdürebilmelerine de katkı sağlardı. Bu bağlamda câize, sadece bir maddi ödül değil, aynı zamanda sosyal statü ve onur simgesi olarak kabul edilirdi.

Câize Çeşitleri ve Anlamları

1. Armağan ve Bahşiş Anlamında Câize

En bilinen anlamıyla câize, bir emek veya çaba karşılığında verilen ödül veya bahşiştir. Edebiyat alanında câize, özellikle kaside ve methiyeler yazan şairlerin ödüllendirilmesi amacıyla verilirdi. Bu armağanlar, şairin çabasına duyulan saygıyı ve takdiri ifade ederdi.

2. Yazıda Tekrarlama İşareti Olarak Câize

Yazılı metinlerde câize, bir kelimenin aynen tekrarlandığını göstermek amacıyla kullanılan tırnak şeklindeki iki noktalı işarettir (,,). Bu işaret, eski metinlerde sıkça kullanılmıştır ve metindeki tekrarları daha okunaklı hale getirmek amacı taşır.

3. Yol Yiyeceği Anlamında Câize

Eskiden yolculuk sırasında taşınması kolay yiyeceklere de "câize" denirdi. Bu anlamıyla câize, bir tür "azık" ya da "yol erzağı" olarak bilinirdi ve özellikle uzun yolculuklar için hazırlanmış gıdaları ifade ederdi.

Câize ile İlgili Örnek Cümleler

  • "Şair, padişaha sunduğu kaside için bolca câize ile ödüllendirildi."
  • "Eski yazmalarda, tekrar edilen kelimelerin altına câize işareti konurdu."


Türk Dil Kurumu'na Göre Câize Tanımı

TDK’ye göre câize, üç ana anlamda tanımlanır:

  1. Eskimiş Edebiyat Terimi: Şairlerin, kasidelerle övdükleri büyükler tarafından kendilerine verilen bahşiş.
    • Örnek: "Belki bu ihsan veya câizelerin miktarlarında bazı tadilat yapıldığı kabul edilebilir." - Asaf Halet Çelebi
  2. Noktalama İşareti: Yazıda bir sözün olduğu gibi tekrarlandığını göstermek için alt hizasına konulan tırnak biçimindeki işaret.
  3. Yol Yiyeceği: Eskiden yolculuk sırasında taşınan yiyecekler.


Farklı Dillerde Câize Kelimesi

  • İngilizce: Reward, Honorarium
  • Almanca: Belohnung, Preis
  • Fransızca: Récompense, Prix
  • İspanyolca: Premio, Recompensa
  • Arapça: جائزة (cā’ize)
  • Rusça: Награда (Nagrada)
  • İtalyanca: Premio, Ricompensa
  • Çince: 奖励 (jiǎnglì)

Câize, Osmanlı kültüründe hem sanatın ve edebiyatın teşvik edilmesini sağlayan önemli bir ödül hem de bir yazı işareti olarak geniş bir kullanıma sahiptir. Günümüzde daha çok tarihi bir terim olarak anılsa da câize, sanat ve edebiyat alanlarında verilen ödüllerin kültürel kökenine dair değerli bir ipucu sunar. Câize kavramı, sanatçılara ve edebiyatçılara verilen değerin bir simgesi olarak tarih boyunca önemli bir rol üstlenmiş, onların çalışmalarını desteklemek için araç olmuştur.

BU BİLGİLER DE İLGİNİ ÇEKEBİLİR