Borderline krizi nasıl olur?
Borderline kişilik bozukluğu (BKB) yaşayan kişilerde, duygusal yoğunlukların zirveye çıktığı dönemler, borderline krizi olarak adlandırılabilir. Bu krizler, aşırı stres, korku, terk edilme kaygısı veya ilişkisel zorluklar gibi tetikleyiciler sonucunda meydana gelebilir. Borderline krizi, kişinin duygusal, davranışsal ve bilişsel tepkilerinin kontrol edilemeyecek kadar şiddetlendiği, aniden ortaya çıkan duygusal patlamalar olarak tanımlanabilir.
Bir borderline krizi sırasında kişi yoğun öfke, korku, çaresizlik veya boşluk duyguları hissedebilir. Bu süreç, çevresindekilere zarar verme potansiyeline sahip olduğu gibi, kişinin kendisine zarar verme riskini de artırabilir.
Borderline Krizinin Belirtileri Nelerdir?
Borderline krizi, birden fazla belirtinin aynı anda yaşandığı yoğun bir duygusal durumdur. İşte bir kriz anında ortaya çıkabilecek yaygın belirtiler:
Aşırı Duygusal Tepkiler
Kriz sırasında kişi duygularını kontrol etmekte zorlanır. Duygusal tepkiler çok yoğun ve dengesizdir. Kişi, örneğin aşırı öfke, büyük bir üzüntü veya yoğun bir korku hissedebilir. Bu duygular genellikle abartılıdır ve duruma uygun olmayacak derecede şiddetlidir.
Terk Edilme Korkusu
Borderline krizi genellikle terk edilme ya da sevilmeme korkusuyla tetiklenir. Kişi, gerçek bir tehdit olmasa bile, sevdiği birinin onu terk edeceğini veya ilişkilerin sonlanacağını düşünerek yoğun kaygı yaşayabilir. Bu korku, yoğun öfke patlamalarına veya aşırı kıskançlık davranışlarına yol açabilir.
Dürtüsel ve Kendine Zarar Verici Davranışlar
Kriz sırasında, kişi dürtüsel hareket etme eğilimindedir. Ani öfke patlamaları, intihar düşünceleri ya da kendine zarar verme davranışları bu dönemde ortaya çıkabilir. Kişi, duygusal acısını azaltmak için kendini kesmek, yakmak veya diğer zararlı davranışlara başvurabilir.
Yoğun Öfke Patlamaları
Borderline krizinde öfke sıkça gözlemlenir. Bu öfke, kişinin kontrol edemediği ve genellikle küçük tetikleyicilere karşı aşırı bir tepki olarak ortaya çıkar. Öfke patlamaları sırasında, kişi çevresindekilere sözel ya da fiziksel zarar verebilir.
Paranoya veya Gerçeklikten Kopma
Şiddetli kriz anlarında, kişi geçici bir süre için gerçeklikten kopabilir. Paranoyak düşünceler geliştirebilir, çevresindeki insanların kendisine zarar vermek istediğini düşünebilir. Aynı zamanda, kişi kendini gerçek dışı bir şekilde algılayabilir (derealizasyon) veya kendi bedenine ve benliğine yabancılaşabilir (depersonalizasyon).
Aşırı Bağlanma veya Aşırı Soğuma
Bir kriz sırasında, kişi yakın ilişkilerde aşırı uçlara gidebilir. Bir an çok yakın hissettiği birine karşı aniden soğuyabilir veya o kişiyi tamamen değersiz görmeye başlayabilir. İlişkilerdeki bu tür dalgalanmalar, borderline krizlerinin sık görülen bir özelliğidir.
Boşluk ve Anlamsızlık Duygusu
Bir borderline krizi sırasında, kişi yoğun bir boşluk ve anlamsızlık hissi yaşayabilir. Bu boşluk duygusu, kişiyi çaresiz, kaybolmuş ve derin bir depresyonun içinde gibi hissettirebilir.
Kontrolsüz Ağlama veya Çığlık Atma
Krizin yoğunluğuna bağlı olarak, kişi kontrolsüz bir şekilde ağlayabilir veya çığlık atabilir. Bu durum, kişinin duygusal acısını dışa vurma biçimi olabilir ve çevresi için oldukça endişe verici görünebilir.
Borderline Krizi Neden Olur?
Bir borderline krizi genellikle kişinin tetikleyicilere verdiği aşırı tepkilerle başlar. Bu tetikleyiciler, dış faktörler ya da kişinin içsel duygusal durumlarından kaynaklanabilir. İşte krizi tetikleyebilecek başlıca nedenler:
Terk Edilme veya Red Edilme Korkusu
BKB’li bireylerde en yaygın tetikleyici, terk edilme veya reddedilme korkusudur. Örneğin, bir partnerin kısa bir süreliğine ilgisiz davranması veya basit bir anlaşmazlık, kişiyi terk edilme paniğine sürükleyebilir ve krizi başlatabilir.
Eleştiri veya Anlaşmazlıklar
Eleştiri almak, BKB’li bireylerde yoğun öfke ve savunmacı tepkilere yol açabilir. Özellikle kişisel olarak algılanan eleştiriler, kişinin duygusal dengesini sarsarak krize yol açabilir.
Stres ve Baskı
Yüksek düzeyde stres altında olmak, borderline kişilik bozukluğu olan bireylerde krizleri tetikleyebilir. İş, aile veya sosyal yaşamda karşılaşılan stresli olaylar duygusal yükü artırarak kişinin öfke ve kaygı patlamalarına yol açabilir.
İlişkilerdeki Belirsizlik
Yakın ilişkilerdeki belirsizlik veya kararsızlık, kişiyi yoğun duygusal çalkantılara sürükleyebilir. Partnerinin duygusal mesafesi, ilişkideki sorunlar veya anlaşmazlıklar krizi tetikleyebilir.
Travmatik Anıların Hatırlanması
Geçmiş travmaların hatırlanması, özellikle çocukluk dönemindeki travmalar, kişide ani duygusal patlamalara ve krizlere yol açabilir. Bu tetikleyici, kişinin travmatik olaylarla başa çıkmakta zorlandığı anlarda kriz yaratabilir.
Borderline Krizleriyle Başa Çıkma Yolları
Borderline krizi yaşayan biri için kriz anlarını yönetmek zor olabilir, ancak bu süreçte bazı stratejiler, belirtilerin hafifletilmesine ve kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir:
1. Duygusal Farkındalık
Kişinin, bir kriz anında duygularının farkında olması önemlidir. Bu farkındalık, kişiye krizlerin başlama anını tanıma ve duygusal tepkilerini yönetme fırsatı verebilir. Örneğin, yoğun bir öfke hissettiğinde, kendini izole etmek ve derin nefes alarak sakinleşmeye çalışmak faydalı olabilir.
2. Sınır Koyma ve Kendini Geri Çekme
Bir kriz anında, kişi çevresiyle sağlıklı sınırlar koyarak kendini koruyabilir. Örneğin, tartışmalar veya duygusal yoğunluk yaşayan bir kişi, durumu daha fazla tırmandırmadan önce birkaç dakika geri çekilerek sakinleşme fırsatı bulabilir.
3. Zihinsel Dikkat Dağıtma Teknikleri
Kriz sırasında, dikkati başka bir yöne çekmek yardımcı olabilir. Kişi, rahatlatıcı bir aktiviteyle (müzik dinlemek, yürüyüş yapmak, derin nefes almak) meşgul olarak kriz anını aşmaya çalışabilir.
4. Destek Almak
Bir kriz sırasında, güvendiği bir arkadaş, aile üyesi ya da terapistten destek almak da krizlerin hafifletilmesine yardımcı olabilir. Kişi, kriz anında hissettiklerini paylaşarak duygusal destek alabilir ve kendini yalnız hissetmekten kurtulabilir.
5. Diyalektik Davranış Terapisi (DDT)
Borderline kişilik bozukluğu olan kişiler için en etkili tedavi yöntemlerinden biri diyalektik davranış terapisi (DDT)'dir. Bu terapi, kişinin duygusal düzenleme becerilerini geliştirmesine, stresle başa çıkma yöntemlerini öğrenmesine ve sağlıklı ilişkiler kurmasına yardımcı olabilir. DDT aynı zamanda krizleri daha etkili bir şekilde yönetmeyi öğretir.
Borderline krizi, duygusal dalgalanmaların aşırı derecede yoğun yaşandığı ve kişinin kendini kontrol etmekte zorlandığı bir dönemdir. Bu krizler, kişisel ilişkilerdeki sorunlar, terk edilme korkusu ve stres gibi tetikleyicilerle ortaya çıkabilir. Kriz sırasında kişi yoğun öfke, kendine zarar verme eğilimleri ve paranoyak düşünceler yaşayabilir. Borderline krizlerinin yönetimi, farkındalık, destek ve profesyonel terapi ile mümkündür. Kriz anlarının daha iyi yönetilmesi için, kişi uygun stratejiler öğrenmeli ve bu süreçte destek almayı ihmal etmemelidir.