Bezoar nedir? Bezoar neden oluşur?

Bezoar, sindirim sisteminde, özellikle midede veya bağırsaklarda biriken, sindirilemeyen maddelerin sert bir kitle haline gelmesidir. Bezoarlar, farklı türde maddelerin bir araya gelerek oluşturduğu kitlelerdir ve genellikle mide veya bağırsak yolunda bir tıkanıklığa neden olabilirler. Bu kitleler doğal yollarla sindirilemeyen yiyecekler, saç, lifler veya ilaçlardan meydana gelir ve zamanla sertleşip büyüyebilirler.

Bezoarlar tarih boyunca çeşitli kültürlerde, özellikle Orta Çağ'da, mistik ve tıbbi özelliklere sahip olduğuna inanılan nesneler olarak görülmüştür. Ancak modern tıpta bezoarlar genellikle sindirim sorunlarına neden olan, tedavi edilmesi gereken patolojik durumlardır.

Bezoar Türleri Nelerdir?

Bezoarlar, içerdikleri materyale göre farklı türlere ayrılır. İşte en yaygın bezoar türleri:

1. Trikobezoar: Bu tip bezoar, insan saçı veya hayvan tüyünden oluşur. Genellikle saç yeme alışkanlığı (trikotillomani ve trikotilofaji) olan kişilerde görülür.

2. Fitobezoar: Lifli gıdaların sindirilememesi sonucu oluşan bezoarlardır. Özellikle yüksek lif içeren yiyecekler tüketildiğinde ortaya çıkabilir. Bitkisel materyaller (sebzeler, meyve kabukları gibi) fitobezoarların temelini oluşturur.

3. Farmakobezoar: İlaçların sindirilememesi sonucu oluşan bezoarlardır. Özellikle kontrollü salım yapan tabletler veya uzun süreli kullanılan ilaçlar bu tip bezoarlara neden olabilir.

4. Laktobezoar: Süt proteinleri ve yağlarının sert bir kitle haline gelmesiyle oluşur. Bu durum genellikle prematüre bebeklerde aşırı süt tüketiminden kaynaklanabilir.

5. Diş Bezoar: Ağız içinden koparılan sert materyallerin (örneğin tırnak parçaları) mideye ulaşmasıyla oluşur.

Bezoar Neden Oluşur?

Bezoarların oluşum mekanizması, çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Sindirim sisteminde bir maddeyi sindiremeyen vücut, bu maddeyi dışkı yoluyla atmakta zorlanabilir ve bu durumda bezoar oluşumu başlayabilir. Aşağıda bezoar oluşumuna neden olan yaygın faktörler sıralanmıştır:

Sindirim Sistemi Bozuklukları

Sindirim sistemi düzgün çalışmadığında, yiyeceklerin parçalanması ve sindirilmesi zorlaşabilir. Özellikle mide boşalmasının yavaşladığı hastalıklar, bezoar oluşumuna yol açabilir. Bu tür bozukluklar arasında gastroparezi (midenin normalden yavaş boşalması) ve peptik ülserler bulunur.

Beslenme Alışkanlıkları

Diyetin içeriği bezoar oluşumunu doğrudan etkileyebilir. Özellikle:

• Yüksek Lifli Gıdalar: Çok fazla lifli gıda tüketimi, fitobezoar riskini artırabilir. Liflerin sindirilmesi zor olduğu için bağırsaklarda birikme eğilimindedirler.
• Aşırı Süt Tüketimi: Özellikle bebeklerde ve çocuklarda laktobezoar riskini artırabilir.
• Yenmeyen Maddeleri Yutma: Trikotillomani gibi psikolojik bozukluklar nedeniyle saç yeme alışkanlığı olan kişilerde trikobezoar gelişebilir.

Cerrahi Müdahaleler

Mide veya bağırsaklarda yapılan cerrahi müdahaleler, sindirim sisteminin normal işleyişini bozabilir ve bezoar oluşumuna neden olabilir. Özellikle mide ameliyatları sonrası mide asidinin azalması, yiyeceklerin sindirilememesine yol açarak bezoar riskini artırabilir.

İlaç Kullanımı

Bazı ilaçlar sindirim sisteminde birikerek farmakobezoar adı verilen kitlelerin oluşmasına neden olabilir. Yavaş salınımlı ilaçlar veya uzun süreli tablet kullanımı buna örnek olabilir.

Psikolojik Bozukluklar

Saç, tüy veya başka yabancı maddeleri yeme gibi alışkanlıklar (örneğin, trikotilofaji) bazı psikolojik rahatsızlıklarla ilişkilendirilebilir. Bu durumda trikobezoar adı verilen saç kitleleri oluşur.

Ağız ve Diş Sorunları

Dişle ilgili bazı sorunlar da bezoar oluşumuna katkıda bulunabilir. Örneğin, ağızda meydana gelen sert bir materyalin yutulması sonucu diş bezoarı oluşabilir.

Bezoarın Belirtileri Nelerdir?

Bezoar oluşumu genellikle sindirim sistemi fonksiyonlarını etkilediği için bazı belirtilere yol açabilir. Belirtiler bezoarın büyüklüğüne ve konumuna göre değişiklik gösterebilir. En yaygın belirtiler şu şekildedir:

• Mide Bulantısı ve Kusma: Midedeki tıkanıklık nedeniyle yiyeceklerin sindirimi zorlaşır ve mide bulantısı, kusma meydana gelebilir.
• Karın Ağrısı: Bezoar, sindirim sisteminde bir tıkanıklık yaratıyorsa ağrıya neden olabilir.
• İştahsızlık ve Kilo Kaybı: Yemek yeme isteğinde azalma ve yiyeceklerin sindirilememesi kilo kaybına yol açabilir.
• Kabızlık veya İshal: Bağırsaklarda bir bezoar varsa dışkılama sorunları görülebilir.
• Hazımsızlık: Yiyeceklerin sindirilmemesi şişkinlik, hazımsızlık ve midede dolgunluk hissi yaratabilir.

Bezoar Tedavisi Nasıl Yapılır?

Bezoar tedavisi, bezoarın türüne, boyutuna ve konumuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Tedavi seçenekleri şunlardır:

Medikal Tedavi

Bazı küçük bezoarlar medikal tedaviyle çözülebilir. Bezoarın sindirilmesine yardımcı olmak için mide asidini artırıcı ilaçlar veya enzimler kullanılabilir. Ayrıca, doktorlar belirli türde bezoarları çözmek için enzim içeren ilaçlar reçete edebilir.

Endoskopik Müdahale

Eğer bezoar büyükse ve medikal tedavi yeterli olmazsa, endoskopik yöntemler kullanılabilir. Endoskopi, bir kamera ve özel aletlerle mideye ulaşılarak bezoarın parçalanmasını ve çıkarılmasını sağlar.

Cerrahi Müdahale

Endoskopik yöntemlerle çıkarılamayan büyük bezoarlar için cerrahi müdahale gerekebilir. Bu durumda cerrah, bezoarı mide veya bağırsaklardan çıkarır. Cerrahi genellikle son çare olarak tercih edilir.

Diyet Değişiklikleri

Bezoar riskini azaltmak veya tekrar oluşumunu önlemek için diyet düzenlemeleri yapmak önemlidir. Lifli gıdaların tüketimi sınırlandırılabilir ve bol su içmek bezoar riskini azaltabilir.

Psikolojik Destek

Trikobezoar gibi psikolojik nedenlerle oluşan bezoarlar için psikolojik destek ve terapi önerilebilir. Özellikle saç yeme alışkanlığı olan kişilerde bu alışkanlığın tedavi edilmesi gerekir.

Bezoardan Korunma Yolları

Bezoar oluşumunu önlemek için bazı basit önlemler alınabilir:

• Yüksek Lifli Yiyeceklerden Kaçınmak: Özellikle daha önce fitobezoar gelişimi yaşayan kişiler için lifli yiyecekler sınırlanmalıdır.
• Bol Su İçmek: Sindirim sistemini desteklemek ve bezoar oluşumunu önlemek için bol miktarda su tüketmek faydalı olabilir.
• Saç veya Yabancı Maddeleri Yememek: Psikolojik destekle bu tür alışkanlıkların önüne geçmek önemlidir.
• İlaçları Dikkatle Kullanmak: Yavaş salınımlı veya sürekli kullanılan ilaçların riskini doktorla konuşarak azaltmak mümkündür.

Bezoar Sözlüğü

Trikobezoar: Saç veya tüylerden oluşan bezoar.

Fitobezoar: Lifli gıdalardan oluşan bezoar.

Farmakobezoar: İlaçlardan oluşan bezoar.

Laktobezoar: Süt proteinleri ve yağlarından oluşan bezoar.

Endoskopi: Bezoarın çıkarılması için kullanılan, kamerayla yapılan cerrahi işlem.

Gastroparezi: Midenin yavaş çalışmasına neden olan durum.

Trikotillomani: Saç yolma ve yeme bozukluğu.

Trikotilofaji: Saç yeme alışkanlığı.

Sindirim Sistemi: Bezoarın oluştuğu organları içeren sistem.

Enzim Tedavisi: Bezoarın parçalanmasını sağlamak için kullanılan tedavi yöntemi.