Azıcık ne demek? Azıcık kelimesinin anlamı nedir?
Azıcık kelimesi, Türkçede "az" anlamını belirten bir sözcüğün küçültme eki "-cık" almasıyla türetilmiştir. Azıcık, günlük dilde "çok az, az miktarda" anlamında kullanılan bir sıfattır ve Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre şu anlamlara gelir:
- Biraz, az miktarda: Bu anlamda azıcık, herhangi bir nesnenin veya durumun çok az olduğunu belirtmek için sıfat olarak kullanılır. Örneğin, "Azıcık su" ifadesi, suyun az miktarda olduğunu belirtir.
- Kısa bir süre, az zaman: Zarf olarak kullanıldığında, kısa bir zaman aralığını ifade eder. Örneğin, "Azıcık bekle" ifadesi, kısa bir süre beklenmesi gerektiğini anlatır.
- Belli belirsiz bir miktarda: Azıcık, belli belirsiz, çok hafif bir şeyi ifade etmek için de kullanılabilir. Örneğin, "Azıcık acıdı" ifadesi, acının çok hafif olduğunu belirtir.
Azıcık Kelimesinin Kökeni
Azıcık kelimesi, 14. yüzyıldan bu yana Eski Anadolu Türkçesi metinlerinde farklı formlarda kullanılmıştır. İlk olarak "azacuk", "azaçuk", "azcuk" gibi biçimlerde görülmüştür. Kelimenin kökeninde "az" kelimesine eklenen "-cık" küçültme eki vardır, ancak bu iki öğe arasında yer alan -ı- ünlüsü, kelimenin daha akıcı hale gelmesini sağlamak için türemiştir.
Dilbilimci Ergin, bu tür bir ünlü türemesinin, özellikle sıfatlarda küçük miktar veya dereceyi ifade etmek için oluştuğunu belirtir. Benzer şekilde Tietze, azıcık kelimesinin, "kısacık" veya "ufacık" gibi küçültme eklerinin etkisiyle ortaya çıktığını ileri sürer. Bu tür ek kullanımları, Türkçede daracık, küçücük gibi kelimelerde de görülür. Bölgesel ağızlarda ise "acıcık" veya "accık" gibi biçimlerde de kullanılır.
Eski Metinlerden Örnek Kullanımlar
- Gülşehri, Mantıku’t-Tayr (1317): “Ne azaçuk nesne var bunda ne bol.”
- Aşık Paşa, Garib-nâme (1330): “Bu meselde artuk eksük yok-durur / gerçi kim bu azacuk ol çok-durur.”
Bu örneklerde "azıcık", eski Anadolu Türkçesi'nde kullanımı görülen ve bugünkü anlamına çok benzeyen bir biçimde yer almaktadır.
Azıcık Kelimesinin Günlük Hayatta Kullanımı
Azıcık kelimesi, günlük hayatta kısa bir süre beklemeyi veya küçük bir miktarı ifade etmek için sıkça kullanılan bir ifadedir. Hem yazı dilinde hem de sözlü dilde yaygın bir şekilde yer alır. Kimi zaman "birazcık" anlamında, kimi zaman da "azıcık bekle, azıcık dinle" gibi deyimleşmiş kullanımlarda yer alır.
Günlük Kullanım Örnekleri
- Örnek Cümle 1: "Azıcık ekmek kaldı, paylaşabiliriz."
- Örnek Cümle 2: "Azıcık sabret, yemek hemen hazır olacak."
- Örnek Cümle 3: "Gözlüğü takınca dünya azıcık daha netleşti."
Bu örneklerde azıcık, az miktar veya kısa bir süre gibi durumları ifade etmektedir.
Atasözlerinde Azıcık
Azıcık kelimesi, özellikle kanaat ve sade yaşamı ifade eden bir atasözünde de yer alır:
- Azıcık aşım, kaygısız başım: "Elimdeki bana yeter, huzur ve rahatımı kaçıracak bir şeyi istemem" anlamında kullanılır. Bu atasözü, insanların kanaatkâr olmasının, huzurlu ve dertsiz bir yaşam için önemini vurgular.
Azıcık Kelimesinin TDK Sözlüğünde Anlamı
Türk Dil Kurumu'nun (TDK) Güncel Türkçe Sözlük’te azıcık kelimesinin anlamı şöyle belirtilmiştir:
- Sıfat: Biraz, az miktarda. Örneğin: "Kahve caddeye oranla azıcık geride, bir bahçe içinde." (Salâh Birsel)
- Zarf: Kısa bir süre. Örneğin: "Ata Bey'e bir yer göster de azıcık uyusun." (Refik Halit Karay)
- Zarf: Belli belirsiz bir miktarda. Örneğin: "Çocuklar ona azıcık acıdı bile." (Halide Edip Adıvar)
Azıcık kelimesi, Türkçede "biraz", "çok az" veya "kısa bir süre" anlamlarına gelen köklü ve yaygın kullanılan bir kelimedir. Tarihî metinlerde, halk deyimlerinde ve günlük konuşma dilinde sıkça karşımıza çıkar. "Azıcık aşım, kaygısız başım" gibi atasözlerinde de görüldüğü üzere, toplumda kanaatkâr bir yaşam biçiminin önemini yansıtır.