URL başarıyla kopyalandı!

https://webratik.com/

Azade ne demek? Azade kelimesinin sözlük anlamı nedir?

Azade ne demek? Azade kelimesinin sözlük anlamı nedir?

Âzâde: Serbest ve Özgür Anlamına Gelen Farsça Kökenli Bir Sıfat

"Âzâde" kelimesi, Farsça kökenli olup "hür, serbest, özgür" anlamına gelen bir sıfattır. Osmanlı döneminde edebiyat ve günlük dilde kullanılan bu kelime, özgürlüğü, bağımsızlığı ve her türlü bağdan kurtulmuş olma halini ifade eder. Âzâde kelimesi, gerek kişilik özelliklerini tanımlamakta, gerekse bağımsız bir yapıya işaret etmekte kullanılmıştır. Günümüzde eskimiş bir kelime olarak kabul edilse de edebi eserlerde ve eski metinlerde karşımıza çıkmaktadır. Bu yazıda âzâde kelimesinin anlamı, tarihsel ve kültürel yönleri, edebi kullanımları, TDK tanımı ve diğer dillere çevrimi ele alınacaktır.

Âzâde Kelimesinin Anlamı ve Kökeni

Farsça "āzāde" kökünden türetilen âzâde, "hür, serbest" anlamına gelir. Bu kelime, kişinin her türlü bağdan ve kısıtlamadan özgür olduğunu veya kendini kurtardığını ifade eder. Âzâde, özellikle Osmanlı Türkçesi döneminde yaygın bir sıfat olarak kullanılmıştır. Günümüzde ise eskimiş bir kelime olarak kabul edilmekte ve daha çok edebi eserlerde yer bulmaktadır.

Âzâde Kelimesinin Anlamları

1. Hür ve Serbest

Âzâde kelimesi, bir kişinin veya nesnenin herhangi bir kısıtlamaya tabi olmadığını ve tamamen bağımsız olduğunu ifade eder. Edebiyatta sıkça kullanılan bu anlam, kişinin özgürlüğe düşkün, serbest ruhlu ve bağımsız bir yapıya sahip olduğunu belirtir.

Örnek Cümle:

  • "Bilsen ne oldu âzâde gönlüm." – Muallim Nâci


2. Her Türlü Bağdan Kurtulmuş

Âzâde, aynı zamanda her türlü bağdan kurtulmuş, herhangi bir sorumluluktan veya kayıttan arınmış olma halini de ifade eder. Bu anlamıyla, bireyin toplumun veya başkalarının dayattığı kurallardan bağımsız bir hayat sürdüğünü anlatır.

Örnek Cümle:

  • "Çocuk gönlüm kaygulardan âzâde." – Orhan Veli Kanık


3. Tek Mısra Olarak Anlam İfade Eden Beyit

Edebiyatta âzâde, bir şiirde diğer dizelere bağlı olmaksızın anlamını kendi başına taşıyan tek mısra anlamına da gelir. Bu kullanım, âzâde’nin edebi bağlamda geniş bir anlam alanına sahip olduğunu gösterir.

Örnek:

  • "Ne ararsan bulunur derde devâdan gayri" mısraı, tek başına bir anlam ifade ettiği için âzâde mısradır.


Âzâde Kelimesinin Günlük Hayatta Kullanımı

Günümüzde âzâde kelimesi eskimiş bir sıfat olarak kabul edilse de, daha çok edebi metinlerde ve eski Türkçe yazılı eserlerde karşımıza çıkmaktadır. Özgürlüğü ve bağımsızlığı vurgulayan durumlar için nostaljik veya edebi bir ifade arandığında kullanılabilir. Ayrıca "âzâde ruhlu" veya "âzâde fikirli" gibi ifadelerle kişilik özelliklerini tanımlamak için de tercih edilebilir.

Örnek Cümleler:

  • "Onun âzâde ruhu, kendine has bir özgürlük arayışını ifade ediyordu."
  • "Bu tapınak, şehirden uzak, hayatın gürültüsünden âzâde, tam bir rahatlık içinde bulunuyor." – Adnan Özyalçıner


Âzâde Kelimesinin Edebiyattaki Yeri

Klasik Türk edebiyatında, âzâde kelimesi özgür ruhlu, bağımsız bir karakteri veya doğrudan özgürlüğü betimlemek için sıkça kullanılır. Muallim Nâci, Tevfik Fikret ve Hüseyin Cahit Yalçın gibi dönemin önemli yazar ve şairleri, âzâde kelimesini eserlerinde hür bir ruhu veya bağımsız bir tavrı ifade etmek amacıyla tercih etmiştir. Örneğin, Tevfik Fikret’in "Geçir sen de âzâde eyyâmını" dizesinde, bağımsız ve hür bir yaşam sürmenin güzelliği vurgulanır.

Âzâde Kelimesinin TDK Tanımı

Türk Dil Kurumu (TDK), âzâde kelimesini dört ana anlamda tanımlar:

  1. Serbest
  2. Özgür
  3. Her türlü bağdan kurtulmuş
  4. Bir şeyden uzak bir biçimde


Bu tanımlamalar, âzâde kelimesinin farklı bağlamlarda nasıl kullanılabileceğini ortaya koyar. Her ne kadar günlük dilde artık sık kullanılmasa da, bu anlamlarıyla edebi eserlerde karşılaşılması mümkündür.

Âzâde Kelimesinin Farklı Anlamlar Kazanabilen Türevleri

Âzâde-dil: Gönlü bir şeye bağlı olmayan, özgür ruhlu kişi

Âzâde-ser: Rahat, başı dinç; başıboş

Âzâdegân: Hür ve serbest olanlar (çoğul)

Bu türevler, âzâde kelimesinin özgürlük, rahatlık veya bağımsızlık anlamlarını daha da derinleştirir. Âzâde-dil veya âzâde-ser gibi birleşik sıfatlar, kişinin özgürlüğe olan düşkünlüğünü veya bağlılıktan uzak durma isteğini ifade eder.

Âzâde Kelimesinin Diğer Dillere Çevirisi

  • İngilizce: Free, independent, liberated
  • Fransızca: Libre, indépendant
  • Almanca: Frei, unabhängig
  • İspanyolca: Libre, independiente
  • Arapça: آزاد (azad)
  • Rusça: Свободный (svobodnyy)
  • İtalyanca: Libero, indipendente
  • Çince: 自由的 (zìyóu de)

Âzâde kelimesi, Farsça kökeni ve edebi kullanımıyla Türkçede derin bir anlam taşıyan bir sıfattır. "Özgür", "serbest" ve "her türlü bağdan kurtulmuş" gibi anlamlar ifade eden âzâde, özellikle klasik Türk edebiyatında bağımsız ve hür bir ruhu betimlemek için sıkça kullanılmıştır. TDK tarafından dört ana anlamda tanımlanan âzâde kelimesi, günümüzde nostaljik bir ifade olarak değerlendirilebilir, ancak eski edebi metinlerde ve özgürlüğü simgeleyen anlatımlarda halen güçlü bir anlam sunmaktadır.

Âzâde kelimesi, bireyin bağımsızlık arayışını ve özgürlüğe olan düşkünlüğünü yansıtmak için etkileyici bir kelime olup, edebiyatta ve klasik metinlerde sıkça kullanılmıştır.

27.10.2024