Anoreksiya nedir? Belirtileri nelerdir?

Anoreksiya nervoza, bireyin sağlıklı vücut ağırlığını koruma kaygısı ve aşırı zayıflama arzusu nedeniyle yeterli beslenmeyi reddetmesiyle karakterize edilen ciddi bir yeme bozukluğudur. Bu rahatsızlık genellikle kişinin vücut imajını çarpık algılaması ve şişmanlama korkusuyla aşırı kilo vermeye çalışmasıyla kendini gösterir. Anoreksiya, sadece fiziksel sağlığı değil, aynı zamanda ruhsal ve duygusal sağlığı da ciddi şekilde etkileyen bir hastalıktır.

Anoreksiya nervoza genellikle genç kadınlarda görülse de, erkekler ve her yaştan bireylerde de ortaya çıkabilir. Kilo kaybı ve aşırı zayıflama hastalığın en belirgin sonuçları olmakla birlikte, hastalığın altında yatan sorunlar genellikle psikolojik ve sosyal baskılarla ilişkilidir.

Anoreksiya Nervoza’nın Türleri

Anoreksiya nervoza, iki farklı şekilde kendini gösterebilir:

1. Kısıtlayıcı Tip: Kişi, yiyecek alımını ciddi şekilde kısıtlar, bazen sadece çok düşük kalorili besinler tüketir. Bu tip anoreksiyada, aşırı diyet yapma ve sürekli aç kalma durumu söz konusudur.

2. Tıkanırcasına Yeme/Purging Tipi: Kişi aşırı miktarda yemek yer (tıkanırcasına yeme) ve ardından bunu telafi etmek için kusma, laksatif kullanma ya da aşırı egzersiz yapma gibi davranışlar sergiler.

Anoreksiya Belirtileri Nelerdir?

Anoreksiya nervoza'nın belirtileri hem fiziksel hem de psikolojik olabilir. Bu belirtiler, bireyin aşırı kilo kaybına rağmen hala kendini şişman hissetmesi ve yeme davranışlarında ciddi değişiklikler yaşaması ile karakterizedir.

1. Fiziksel Belirtiler

• Aşırı kilo kaybı: Anoreksiya hastaları, genellikle normal vücut ağırlıklarının çok altına düşerler. Ancak, bu aşırı zayıflamaya rağmen kilo alacaklarından korkarlar.
• Yorgunluk ve halsizlik: Yetersiz beslenme nedeniyle enerji seviyesi düşer ve kişi sürekli yorgun hisseder.
• Ciltte kuruluk ve solgunluk: Vücut, yeterli besin almadığı için cilt kurur, solgun bir görünüm alabilir.
• Saç dökülmesi: Yetersiz protein ve vitamin alımı, saçların dökülmesine veya incelmesine yol açabilir.
• Kas kaybı: Beslenme eksikliği nedeniyle kas kütlesinde azalma meydana gelir.
• Düşük tansiyon: Yetersiz beslenme kan basıncını düşürebilir, bu da baş dönmesi ve bayılmalara yol açabilir.
• Adet düzensizlikleri (amenore): Kadınlarda anoreksiya, hormon dengesizliklerine neden olur ve adet döngüsünde bozukluklar ortaya çıkabilir. Ağır vakalarda, adet tamamen kesilebilir.
• Soğuğa karşı aşırı hassasiyet: Vücut yağ oranı düşük olduğunda, kişi soğuk havalarda daha fazla üşüyebilir.
• Düşük kalp atış hızı ve ritim bozuklukları: Yetersiz beslenme kalp sağlığını etkiler ve kalp atış hızının düşmesine neden olabilir.

2. Psikolojik ve Davranışsal Belirtiler

• Şişmanlama korkusu: Kişi, vücut ağırlığı ne kadar düşük olursa olsun, şişmanlayacağına dair sürekli bir endişe taşır.
• Vücut algısında bozukluk: Anoreksiya hastaları, genellikle zayıf olmalarına rağmen kendilerini aynada şişman olarak algılarlar.
• Yemekten kaçınma: Kişi, yemek yeme konusunda aşırı seçici olabilir ya da yemek yemekten tamamen kaçınabilir. Ayrıca, başkalarının yanında yemek yemekten rahatsız olabilir.
• Aşırı egzersiz yapma: Kişi, aldığı kalorileri yakmak amacıyla aşırı derecede egzersiz yapma eğiliminde olabilir.
• Yeme alışkanlıklarında değişiklikler: Yemekleri küçük parçalara ayırma, yemek sırasında aşırı yavaş yeme ya da sadece belirli yiyecekleri tüketme gibi alışkanlıklar gelişebilir.
• Sosyal çekilme: Kişi, yemek etrafında dönen sosyal etkinliklerden kaçınmaya başlar ve giderek içine kapanır.
• Mükemmeliyetçilik: Anoreksiya nervoza hastaları genellikle mükemmeliyetçi bir yapıya sahip olabilirler ve kendi üzerlerinde aşırı bir kontrol baskısı hissedebilirler.

3. Diğer Psikolojik Belirtiler

• Depresyon: Anoreksiya sıklıkla depresyon ile ilişkilidir. Kişi, düşük özsaygı, umutsuzluk ve suçluluk duyguları yaşayabilir.
• Anksiyete: Yemek yeme konusunda endişe ve korku yaşamak, anoreksiya hastaları için yaygındır. Ayrıca, sosyal ortamlarda yemek yeme ile ilgili ciddi kaygılar olabilir.
• Obsesif davranışlar: Yemek ve vücut ağırlığı konusunda obsesif düşünceler ve davranışlar gelişebilir. Örneğin, sürekli olarak aynada kendini kontrol etmek, tartılmak ya da vücut ölçülerini takip etmek.

Anoreksiya Nervoza’nın Nedenleri

Anoreksiya nervozanın kesin nedeni bilinmemekle birlikte, hastalığın gelişiminde biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu etkili olabilir.

• Biyolojik Faktörler: Genetik yatkınlık, nörolojik faktörler ve bazı beyin kimyasallarının dengesizliği anoreksiya gelişiminde rol oynayabilir.

• Psikolojik Faktörler: Mükemmeliyetçilik, düşük özgüven, aşırı kontrol isteği gibi psikolojik eğilimler anoreksiya riskini artırabilir.

• Çevresel Faktörler: Medya, toplumsal baskılar, ince vücut yapısının güzellik ve başarı ile ilişkilendirilmesi, aile ve arkadaş çevresinin tutumları da anoreksiyanın gelişmesine katkı sağlayabilir.

Anoreksiya Tedavisi

Anoreksiya nervoza, ciddi bir yeme bozukluğu olduğundan tedavisi genellikle uzun ve çok disiplinli bir yaklaşımı gerektirir. Tedavi, hem fiziksel hem de psikolojik yönlerden ele alınmalıdır.

1. Tıbbi Tedavi: Anoreksiya nedeniyle ciddi kilo kaybı yaşayan bireyler için tıbbi destek çok önemlidir. Tedavi sırasında vücut ağırlığının sağlıklı seviyelere çıkarılması ve beslenme bozukluklarının düzeltilmesi hedeflenir.

2. Psikoterapi: Anoreksiya tedavisinde bilişsel davranışçı terapi (BDT) en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir. Bu terapi, bireyin yemek, kilo ve vücut algısı konusundaki olumsuz düşüncelerini değiştirmeyi hedefler. Aile terapisi de, özellikle genç hastalar için önemli olabilir.

3. Beslenme Danışmanlığı: Bir diyetisyen yardımıyla bireyin doğru beslenme alışkanlıklarını öğrenmesi ve sağlıklı bir vücut ağırlığına ulaşması sağlanır.

4. İlaç Tedavisi: Anoreksiya ile ilişkili depresyon ve anksiyete gibi psikolojik sorunların tedavisinde antidepresanlar ya da anksiyolitik ilaçlar kullanılabilir.

Anoreksiya Tedavisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Anoreksiya nervozanın tedavisi uzun zaman alabilir ve tamamen iyileşme bazen zor olabilir. Tedaviye erken başlanması ve hastanın hem psikolojik hem de tıbbi destek alması, iyileşme şansını artırır. Anoreksiya ile mücadelede hastanın aile desteği ve sosyal çevresi de büyük önem taşır.

Anoreksiya nervoza, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir yeme bozukluğudur. Fiziksel belirtilerinin yanı sıra, kişinin psikolojik sağlığı üzerinde de derin etkiler bırakabilir. Erken teşhis ve tedavi ile anoreksiya hastalarının sağlıklı bir yaşam sürmeleri mümkün olabilir. Bu nedenle, anoreksiya belirtileri gösteren kişilerin profesyonel yardım alması çok önemlidir.