Amenore nedir? Adet gecikmesinin nedenleri, türleri ve tedavi yöntemleri nelerdir?

Amenore, bir kadının belirli bir yaşa gelmesine rağmen adet görememesi ya da daha önce düzenli olan adet kanamalarının kesilmesi durumudur. Kadın üreme sağlığının önemli bir göstergesi olan adet döngüsündeki bu duraklama, altta yatan hormonal, anatomik, genetik ya da çevresel pek çok faktörden kaynaklanabilir. Erken tanı ve doğru tedaviyle amenore büyük ölçüde yönetilebilir bir durumdur.

Amenore Nedir?

Amenore (amenorrhea), tıbbi olarak adet kanamasının olmaması anlamına gelir. Bu durum doğurganlık çağındaki bir kadının üç ay ya da daha uzun süre adet görmemesi şeklinde tanımlanır. Menopozda görülen fizyolojik amenore hariç tutulur.

Amenore Türleri Nelerdir?

Primer Amenore

• Tanım: 15 yaşına kadar hiç adet görmemek

• Nedeni: Genetik, anatomik veya hormonal gelişim bozuklukları

Sekonder Amenore

• Tanım: Daha önce adet görmüş bir kadının 3 ay veya daha uzun süre adet görmemesi

• Nedeni: Gebelik, stres, aşırı kilo kaybı, tiroid bozuklukları, polikistik over sendromu gibi durumlar

Amenorenin Nedenleri Nelerdir?

Amenorenin altında çok sayıda tıbbi neden olabilir. Doğru tanı için kapsamlı bir değerlendirme gerekir.

Fizyolojik Nedenler

• Gebelik

• Emzirme dönemi

• Menopoz

• Erken menopoz (40 yaş öncesi)

Hormonal Nedenler

• Hipotalamus veya hipofiz bezi bozuklukları

• Tiroid hastalıkları (özellikle hipotiroidi)

• Polikistik over sendromu (PCOS)

• Aşırı prolaktin (hiperprolaktinemi)

Anatomik Nedenler

• Doğuştan rahim yokluğu (Müllerian agenezi)

• Vajinal septum

• Rahim içi yapışıklıklar (Asherman sendromu)

Yaşam Tarzı ile İlgili Nedenler

• Aşırı zayıflık (anoreksiya nervoza)

• Aşırı egzersiz

• Stres ve depresyon

• Hızlı kilo değişimi

İlaçlar ve Tıbbi Müdahaleler

• Doğum kontrol hapları

• Antipsikotik ilaçlar

• Kemoterapi veya radyoterapi

• Rahim içi müdahaleler

Amenore Tanısı Nasıl Konur?

Tanı konulabilmesi için öncelikle gebelik dışlanmalıdır. Sonrasında hormonal testler ve görüntüleme yöntemleriyle altta yatan neden araştırılır.

Temel Tanı Adımları

• Gebelik testi (ilk adım)

• Hormon testleri: FSH, LH, Prolaktin, TSH, Estradiol

• Pelvik ultrasonografi: Rahim, yumurtalık ve vajinanın değerlendirilmesi

• MR görüntüleme: Hipotalamus-hipofiz aksı bozukluklarında

• Karyotip analizi: Genetik nedenlerin araştırılması (özellikle primer amenorede)

Amenore Tedavi Yöntemleri

Tedavi, altta yatan nedene göre şekillenir. Amaç adet döngüsünü yeniden başlatmak ve üreme sağlığını korumaktır.

Hormonal Dengeleme

• Tiroid hormon tedavisi (hipotiroidide)

• Dopamin agonistleri (hiperprolaktinemi için)

• Doğum kontrol hapları veya progesteron uygulamaları

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Beslenme düzeninin sağlanması

• Vücut kitle indeksinin normalize edilmesi

• Stres yönetimi ve psikolojik destek

• Egzersiz miktarının kontrol altına alınması

Cerrahi Müdahaleler

• Vajinal septum veya rahim anomalileri varsa cerrahi düzeltme

• Asherman sendromu varsa histeroskopik yapışıklık açılması

Amenore ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Adet görmemek kısırlık belirtisi midir?
Her zaman değil. Ancak hormonlara veya anatomik nedenlere bağlıysa kısırlık riski olabilir.

Gebelik dışı en sık neden nedir?
Sekonder amenorede en sık neden stres ve polikistik over sendromudur.

Doğum kontrol hapı amenore yapar mı?
Evet. Bazı kadınlarda uzun süreli kullanımdan sonra adet gecikmeleri görülebilir.

Tedavi edilmezse ne olur?
Osteoporoz, infertilite, endometriyal atrofi gibi ciddi sonuçlar doğurabilir.

Amenore Sözlüğü

1. Amenore: Adet kanamasının olmaması

2. Primer Amenore: Hiç adet görememiş olmak

3. Sekonder Amenore: Daha önce adet görüp sonradan durması

4. Hipotalamus: Beyinde hormonları yöneten merkez

5. Hipofiz Bezi: Hormonların salınımını kontrol eden bez

6. FSH/LH: Yumurtlamayı düzenleyen hormonlar

7. Prolaktin: Süt üretimini sağlayan hormon

8. Asherman Sendromu: Rahim içi yapışıklık sendromu

9. PCOS: Polikistik over sendromu

10. Karyotip Analizi: Kromozom yapısının incelenmesi

Amenore Konu Testi

1. Amenore nedir?
A) Sık adet görme
B) Adet görmeme
C) Adet gecikmesi
D) Erken menopoz
Cevap: B

2. Primer amenore için yaş sınırı nedir?
A) 12
B) 13
C) 15
D) 17
Cevap: C

3. Sekonder amenore için hangi süre kriter alınır?
A) 1 hafta
B) 1 ay
C) 3 ay
D) 6 ay
Cevap: C

4. Amenorenin en sık nedeni hangisidir?
A) Kemik erimesi
B) Gebelik
C) Yumurtalık kanseri
D) Diyabet
Cevap: B

5. Hangi hormon amenoreye neden olabilir?
A) TSH
B) Prolaktin
C) Adrenalin
D) Oksitosin
Cevap: B

6. Amenore tanısında ilk yapılacak test nedir?
A) MR
B) Smear
C) Gebelik testi
D) TSH
Cevap: C

7. Aşırı egzersiz amenoreye neden olur mu?
A) Hayır
B) Evet
Cevap: B

8. Asherman sendromu nedir?
A) Vajinal mantar
B) Tiroid bozukluğu
C) Rahim içi yapışıklık
D) Yumurtalık iltihabı
Cevap: C

9. Hangi durum primer amenore nedeni olabilir?
A) Vajinal enfeksiyon
B) Stres
C) Müllerian agenezi
D) Doğum kontrolü
Cevap: C

10. PCOS amenoreye neden olur mu?
A) Hayır
B) Evet
Cevap: B

11. Karyotip analizi neden yapılır?
A) Kan sayımı için
B) Tansiyon ölçümü
C) Genetik nedenleri incelemek için
D) Kan şekeri kontrolü
Cevap: C

12. Hipotalamus bozukluğu amenoreye yol açar mı?
A) Evet
B) Hayır
Cevap: A

13. Amenoreli kadın gebe kalabilir mi?
A) Hayır
B) Altta yatan nedene göre evet
Cevap: B

14. Hangi görüntüleme yöntemi tanıda etkilidir?
A) Akciğer grafisi
B) BT
C) Ultrason
D) EMG
Cevap: C

15. Amenore tedavisinde cerrahi yöntem hangisidir?
A) Laparoskopi
B) Yapışıklık açılması
C) MR
D) Diyet
Cevap: B

16. Prolaktin hangi bezden salgılanır?
A) Tiroid
B) Hipotalamus
C) Hipofiz
D) Pankreas
Cevap: C

17. En yaygın sekonder amenore nedeni nedir?
A) Sigara
B) D vitamini eksikliği
C) Stres
D) Alerji
Cevap: C

18. Hangi hormon düşükse amenore olabilir?
A) Östrojen
B) Kortizol
C) Melatonin
D) İnsülin
Cevap: A

19. Vajinal septum nedir?
A) Vajina içinde bölme
B) Kan pıhtısı
C) Enfeksiyon
D) Doğum izi
Cevap: A

20. Adet görememe tedavisinde ilk hedef nedir?
A) Kilo vermek
B) Hormonları düzeltmek
C) Antibiyotik vermek
D) Doğum kontrolünü başlatmak
Cevap: B

Amenore, kadının hormonal, anatomik veya yaşam tarzı kaynaklı pek çok sorunundan biri olabilir ve çoğu zaman daha derin bir sağlık probleminin belirtisidir. Bu nedenle adet düzensizliklerini hafife almamak, düzenli jinekolojik kontrolleri aksatmamak ve erken tanı ile tedavi sürecine yönelmek büyük önem taşır.

Önemli Uyarı:
Bu makalede sunulan bilgiler, tıbbi değerlendirme yerine geçmez. Adet düzensizliği, adet görememe veya benzeri şikayetlerde mutlaka bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmanız gerekmektedir. Tanı ve tedavi yalnızca bir hekim tarafından belirlenmelidir.