Abede ne demek? Abede kelimesinin anlamı nedir?
Abede, Arapça kökenli bir kelime olup, "ibadet edenler, kullar" anlamına gelir. Kelime, 'ābid (ibadet eden) kelimesinin çoğul şekli olan 'abede (عبده) kökünden türemiştir. Türkçede daha çok dini ve tarihi metinlerde, özellikle Osmanlı dönemi yazılarında ve klasik edebiyatta kullanılan bir terimdir. Bu makalede kelimenin kökeni, anlamı ve kullanım alanları detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Abede Kelimesinin Kökeni
Arapça kökenli bir kelime olan abede, "ibadet eden" anlamına gelen 'ābid kelimesinin çoğuludur. Arapça gramer kurallarına göre, bir fiilden türeyen bu tür çoğul kelimeler, toplulukları veya belirli bir grubu tanımlamak için kullanılır.
Osmanlıca ve Türkçede Kullanımı
Abede kelimesi, özellikle Osmanlı döneminde dini içerikli metinlerde sıkça yer almıştır. Bu bağlamda, "Allah'a kulluk edenler" veya "ibadet eden topluluk" anlamında kullanılmaktadır. Ayrıca, abede-i esnam (putlara ibadet edenler) ve abede-i evsan (putperestler) gibi ifadelerde geçmektedir.
TDK'ya Göre Abede'nin Anlamı
Türk Dil Kurumu'nda yer almamakla birlikte, dini ve tarihi metinlerde abede şu şekilde anlamlandırılır:
- İbadet edenler: Allah'a ibadet eden topluluk.
- Putperestler: İslam öncesi Arap toplumlarında putlara tapınan kişiler (abede-i esnam).
Abede'nin Tarihsel ve Kültürel Kullanımı
Dini ve Edebi Metinlerde
Abede kelimesi, dini metinlerde genellikle insanların ibadet etme eylemiyle ilişkili olarak kullanılır. Klasik Osmanlı şiirinde ve nesrinde de bu kelimeye rastlamak mümkündür. Örneğin:
- Abede-i esnam: Putlara ibadet edenler.
- Abede-i hak: Allah’a kulluk edenler.
Şemseddin Sami'nin Kullanımı
Şemseddin Sami, "abede-i evsan" ifadesiyle kelimeyi İslam öncesi Arap toplumlarına atıfta bulunmak için kullanmıştır. Bu ifade, misyonerlik faaliyetlerine gönderme yaparken kullanılmıştır: "Misyonerler abede-i evsânı tansîre çalışırlar." (Putperestleri Hristiyanlaştırmaya çalışırlar.)
İslami İlimlerde
Abede kelimesi, İslam düşüncesinde daha çok toplulukların dini konumlarını belirtmek için kullanılmıştır. Örneğin, putperestlikten İslam'a geçiş sürecini anlatan metinlerde "abede-i esnam" ifadesi sıkça yer bulur.
Abede Kelimesinin Günümüzde Kullanımı
Abede kelimesi günümüzde halk arasında pek yaygın kullanılmamakla birlikte, dini ve edebi metinlerde hâlâ anlamını korumaktadır. Daha çok tarih ve İslam ilimleriyle ilgili eserlerde karşımıza çıkar. Örnek kullanımlar:
- "İslam öncesi abede-i esnam, peygamberlerin tebliğiyle doğru yola çağrılmıştır."
- "Bu insanlar abede-i hak olmayı tercih etmişlerdir."
Abede Kelimesinin Farklı Dillerdeki Karşılıkları
- Arapça: عبده (Abede)
- İngilizce: Worshippers (Ibadet edenler), Servants (Kullar)
- Fransızca: Adorateurs (İbadet edenler)
- Almanca: Verehrer (Tapınanlar)
- İspanyolca: Adoradores (İbadet edenler)
- Rusça: Поклоняющиеся (Poklonyayushchiyesya, ibadet edenler)
Abede, dini anlamlarıyla Türkçede önemli bir yere sahip olan ve özellikle dini metinlerde ibadet eden bireyleri veya toplulukları ifade etmek için kullanılan köklü bir kelimedir. Hem ibadet eden insanları tanımlarken hem de tarihsel bağlamda putperestliği anlatırken farklı anlamlarla kullanılabilmiştir. Kelime, Türk edebiyatında ve dini literatürde derin bir anlam taşımakta ve kökeninin Arapça olması nedeniyle İslam kültüründen izler taşımaktadır. Bu zengin bağlamı sayesinde, abede kelimesi hem tarihsel hem de manevi bir anlam derinliğine sahiptir.