Abdalın yağı çok olursa gâh borusuna çalar, gâh gerisine atasözü ne demek? Anlamı nedir?

Türk atasözleri, toplumun geçmişten günümüze birikmiş tecrübelerini, öğütlerini ve gözlemlerini kısa ve öz biçimde ifade eden sözlerdir. "Abdalın yağı çok olursa gâh borusuna çalar, gâh gerisine" atasözü de bu öğütlerden biridir. Bu atasözü, zengin olan ama akılsızca davranan kişilerin, mal varlıklarını gereksiz yerlere harcayarak israf ettiklerini anlatır. Günümüzde de geçerli olan bu durum, parayı ve varlıkları yönetme becerisi olmayan kişilerin, ellerindeki imkanları nasıl boşa harcadığını gözler önüne serer.

"Abdalın Yağı Çok Olursa Gâh Borusuna Çalar, Gâh Gerisine" Atasözünün Anlamı

Bu atasözünde kullanılan "abdal", yine mecazi bir anlamda, akılsız ve hesapsız davranan kişiyi ifade eder. Atasözünün tamamına baktığımızda ise, "Abdalın yağı çok olursa gâh borusuna çalar, gâh gerisine", kişinin mal varlığı arttıkça, bu varlıkları akıllıca kullanmadığı için, kimi zaman gösteriş için gereksiz yerlere, kimi zaman ise tamamen saçma yerlere harcadığını anlatır. Atasözünde "boru" ve "geri" (arka) gibi kavramlar, bu israfın hem gösteriş için, hem de anlamsız şekilde yapıldığını simgeler.

Bu atasözünün anlamı, parası olan ancak bunu nasıl kullanacağını bilmeyen, varlıklarını boşa harcayan kişilere yönelik bir eleştiridir. Kişinin malı mülkü olabilir, ancak bu serveti nasıl yöneteceği konusunda bir planı yoksa, eldeki varlık kısa sürede eriyip gidecektir.

Atasözünün İç Yapısı ve Anlamı

Atasözünde iki farklı eylem üzerinden israf vurgusu yapılır. "Yağı çok olmak" ifadesi, kişinin varlıklı olduğunu anlatır. "Borusuna çalmak", bu servetin gösteriş amacıyla harcandığını belirtir. Yani, kişi varlığını başkalarına gösteriş yapmak, dikkat çekmek için anlamsız yerlere harcamaktadır. "Gerisine çalmak" ise daha da anlamsız bir israfı ifade eder. Kişi, malını öyle bir savurur ki, artık hiçbir mantıklı kullanım alanı kalmaz, hatta faydasız ve gereksiz yerlere gider. Bu iki durum da varlığın değerini bilmeyen kişilerin başına gelen bir sonuçtur.

Tarihsel Süreç ve Kültürel Arka Plan

Türk toplumunda, hem köylü hem de şehirli hayatında, kazançların ve mal varlığının dikkatli kullanımı her zaman önemli olmuştur. Eskiden tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlar, ürettikleri ürünlerin bir kısmını biriktirir ve tasarruf ederdi. Ancak, zenginleşen veya aniden eline büyük miktarda mal geçen kişilerin, bu varlıkları doğru şekilde kullanamaması da yaygın bir durumdu. Bu atasözü, toplumun gözlemlediği bu durumdan doğmuş ve halk arasında, "varlık israfı" konusunda bir uyarı niteliği taşımıştır.

Bu atasözünün kökeninde, tasarruf ve tutumluluğun önemine dair kültürel bir değer bulunmaktadır. Akılsızca harcama her zaman eleştirilmiş, mal varlığının dikkatli kullanılması ise övülmüştür. Özellikle büyük miktarda malı olan ancak bunları gereksiz harcamalarla boşa harcayan kişiler, toplumun gözünde küçümsenmiş ve bu atasözünün anlamına uygun bir şekilde eleştirilmiştir.

Dini ve Manevi Yönleri

İslam dininde israf etmek, hoş karşılanmayan bir davranış olarak nitelendirilir. Kur'an-ı Kerim'de de israfın kötü bir şey olduğu ve nimetlerin doğru bir şekilde kullanılması gerektiği defalarca vurgulanmıştır. Bu atasözü, dini açıdan da servetin doğru kullanılması gerektiği fikrini destekler. İsraf, bir nimetin ziyan edilmesi anlamına gelir ve dinen hoş karşılanmayan bir tutumdur. Bu yüzden atasözü, hem toplumsal hem de dini açıdan insanları mal varlıklarını doğru yönetmeye çağırır.

Günlük Hayatta Kullanımı

Bu atasözü, günlük hayatta genellikle mal varlığını gereksiz ve anlamsız şekilde harcayan kişilere yönelik eleştirilerde kullanılır. Bir kişi, maddi imkanlarını gösteriş yapmak, lüks tüketim ya da anlamsız harcamalarla israf ediyorsa, bu durum atasözünün tam anlamını taşır. Özellikle zengin olup da parasını nasıl yöneteceğini bilmeyen, savurgan kişilere karşı kullanılır.

Örnek Cümleler:

1. "Yeni bir araba aldı, ama onu da sadece gösteriş yapmak için kullanıyor. Abdalın yağı çok olursa gâh borusuna çalar, gâh gerisine."
2. "Elindeki parayı saçma sapan şeylere harcayıp duruyor, hiç düşünmeden savuruyor. Abdalın yağı çok olursa gâh borusuna çalar, gâh gerisine derler, tam da bu duruma uyuyor."

TDK'ya Göre Anlamı

Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre, "Abdalın yağı çok olursa gâh borusuna çalar, gâh gerisine" atasözü, "Varlıklı ama akılsız kişi, malını gereksiz yerlere harcar, israf eder" anlamına gelir. TDK’nın bu tanımı, atasözünün özündeki israf ve hesapsızlık vurgusunu net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Atasözünün Diğer Dillere Çevrimi

Bu atasözünün diğer dillere çevirisi, tam anlamıyla karşılık bulmasa da benzer anlamlar taşıyan ifadelerle aşağıdaki gibi yapılabilir:

• İngilizcesi: "A fool and his money are soon parted."
• Almancası: "Ein Narr und sein Geld sind bald getrennt."
• Arapçası: "المال في يد الجاهل سريعًا ما يتبخر."
• İspanyolcası: "El dinero en manos de un tonto pronto se malgasta."
  
  

"Abdalın yağı çok olursa gâh borusuna çalar, gâh gerisine" atasözü, toplumun mal varlıklarını nasıl yöneteceğini bilmeyen, hesapsız ve gösteriş meraklısı kişilere yönelik bir eleştirisidir. Zengin olmak, servet sahibi olmak önemli olabilir, ancak bu serveti akıllıca kullanmak, doğru yatırımlar yapmak ve israftan kaçınmak daha büyük bir değere sahiptir. Atasözü, insanlara mal varlıklarını yönetirken dikkatli olmaları gerektiğini, aksi takdirde bu servetin kısa sürede eriyip gideceğini öğütler. İsraf ve hesapsızlık, malın en büyük düşmanıdır ve bu atasözü de bu gerçeği açıkça dile getirir.