Abara ne demek? Abara kelimesinin anlamları ve kökeni nedir?
"Abara" kelimesi, Arapça ʿabbāre kökünden türemiştir. Farklı Türkçe ağızlarında ve yöresel kullanımlarda çeşitli anlamlar taşıyan bu terim, tarımdan yapı kültürüne kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir. Genel olarak fiziksel bir yapıyı ya da işlevsel bir aracı ifade eder.
Abara Kelimesinin Farklı Kullanımları
1. Su Değirmenlerinde Kullanım
- Abaranın ilk ve yaygın anlamı, su değirmenlerinde suyun birikerek basıncını artırmasını sağlayan büyük, huni biçimindeki hazne olarak tanımlanır.
- Kullanıldığı Yerler: Tokat (Zile), Kahramanmaraş (Afşin, Elbistan, Göksun), Hatay (Dörtyol), Adana, Sivas (Gemerek), Yozgat (Gökçekışla).
2. Tarla Sulaması
- Tarla sulamasında suyu bir noktadan diğerine taşımakta kullanılan tahta oluk anlamına gelir.
- Kullanıldığı Yerler: Gaziantep, Sivas (Gemerek), Yozgat (Gökçekışla).
3. Tarlalarda Su Yolu
- Çift demiri veya pullukla açılan su yolu anlamında da kullanılır.
- Kullanıldığı Yerler: Yozgat köyleri.
4. Eski Köy Evlerinde Tavan Boşluğu
- Köy evlerinin tavanlarında, iki direk veya kiriş arasında kalan boşluk olarak tanımlanır.
- Kullanıldığı Yerler: Isparta (Eğridir, Yalvaç).
5. Tünel
- Mardin yöresinde "tünel" anlamında kullanılır.
Tarım ve Hayvancılıkta Kullanımı
6. Buğday Ambarı
- Özellikle Yozgat yöresinde buğday ambarını ifade etmek için kullanılır.
7. Hayvan Yemliği
- Adana (Höketçe) bölgesinde hayvanların yemlerini koymak için kullanılan yapı ya da araçtır.
8. Buğdayla Karışık Saman
- Gaziantep ve Kilis yöresinde saman ve buğday karışımını tanımlamak için kullanılır.
9. Geniş Delikli Kalbur
- Toprak, kum ya da saman elemek için kullanılan iri delikli kalbur anlamına gelir.
- Kullanıldığı Yerler: Gaziantep (Kilis, Nizip), Hatay (Reyhanlı ve Amik Ovası Türkmenleri).
Abara'nın Günlük Hayatta ve Edebi Kullanımı
Kelimenin bazı yöresel edebi eserlerde geçtiği de görülmektedir. Örneğin:
- Şevket Bulut’un eserinde, daralmış bir boruyu ifade etmek için metaforik bir şekilde kullanılmıştır:
"Bizim abara deliği ekmek geçmeye geçmeye daralan, kubur bağlayan fukara boğazına benzemiş, dedi."
Türk Dil Kurumu ve Derleme Sözlüğü’ne Göre Abaranın Anlamları
Türk Dil Kurumu ve Derleme Sözlüğü, abara kelimesini şu anlamlarla listeler:
- Su değirmenlerinde suyun basıncını artıran huni biçimindeki hazne.
- Tarlalarda su taşımakta kullanılan tahta oluk.
- Tarla sulaması için açılan su yolu veya çift demiriyle oluşturulan saban izi.
- Eski köy evlerinde tavan boşluğu.
- Hayvan yemliği.
- Geniş delikli kalbur.
- Buğdayla karışık saman.
Örnek Cümleler
- Tarlaya su taşımak için abara çektik.
- Eskiden dedem su değirmenindeki abara haznesini kendi eliyle yapardı.
- Köy evinin tavanındaki eski abara hâlâ sağlam duruyor.
"Abara" kelimesi, Anadolu’nun farklı yörelerinde çok çeşitli anlamlarla kullanılan, tarım, hayvancılık ve yapı kültürüne ait bir terimdir. Yerel ağızlarda yaşayan bu kelime, Türk dilinin zenginliğini ve kültürel çeşitliliğini yansıtır. Günümüzde bazı alanlarda işlevsel kullanımı devam etse de, çoğunlukla yerel ve tarihî bir nitelik taşır.