Vikipedi nedir? Vikipedi hakkında merak edilenler

Vikipedi, internet üzerinde herkesin katkıda bulunabileceği, özgür bir ansiklopedi projesidir. 2001 yılında, Amerikalı internet girişimcisi Jimmy Wales ve filozof Larry Sanger tarafından başlatılan Vikipedi, günümüzde dünyanın en büyük ve en çok kullanılan çevrimiçi bilgi kaynaklarından biri haline gelmiştir. Pek çok dilde içerik sunan Vikipedi, kâr amacı gütmeyen Wikimedia Vakfı tarafından yönetilmektedir.

Vikipedi’nin temel amacı, insanlığın birikmiş tüm bilgisini ücretsiz ve erişilebilir hale getirmektir. Katkıda bulunanların büyük bir çoğunluğu gönüllülerden oluşur ve herkes, doğru olduğuna inandığı bilgiyi Vikipedi’ye ekleyebilir. Ancak, bu bilgilerin doğruluğunu ve tarafsızlığını korumak için çeşitli politikalar ve editörlük süreçleri de uygulanmaktadır.

Vikipedi'nin Tarihçesi

Vikipedi'nin İlk Yılları

Vikipedi, 15 Ocak 2001 tarihinde İngilizce dilinde yayına başladı. İlk başlarda, ansiklopedik içerik oluşturmak için profesyonel bir yazarlık modeli kullanılması planlanmıştı. Ancak bu model, beklenen düzeyde başarıya ulaşmadı. Bunun üzerine Jimmy Wales ve Larry Sanger, insanların kendi bilgilerini doğrudan ekleyebileceği bir yapı kurmaya karar verdiler. Bu yapı, "wiki" teknolojisine dayanmaktadır. "Wiki", Hawaii dilinde "hızlı" anlamına gelir ve kullanıcıların kolayca sayfa oluşturup düzenleyebildiği bir sistemdir.

Wikimedia Vakfı'nın Kuruluşu

Vikipedi'nin hızlı büyümesi ve kullanıcı sayısının artması, projenin daha kapsamlı bir yönetim ve finansman modeli gerektirdiğini gösterdi. 2003 yılında, Vikipedi'nin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla Wikimedia Vakfı kuruldu. Bu vakıf, Vikipedi'ye ek olarak birçok diğer proje de yürütmektedir. Bu projeler arasında Wikimedia Commons (medya dosyalarının paylaşıldığı platform), Wikikaynak (kamuya açık metinler arşivi) ve Wikibooks (özgür ders kitapları koleksiyonu) yer alır.

Vikipedi’nin İşleyişi Nasıl?

İçerik Katkısı ve Düzenleme

Vikipedi, herhangi bir internet kullanıcısının bilgi ekleyebileceği bir platformdur. Katkıda bulunmak için bir kullanıcı hesabı oluşturmak zorunlu değildir, ancak düzenli katkıda bulunanlar genellikle bir hesap oluşturur. Vikipedi'de içerik eklemek ve düzenlemek için kodlama bilgisine ihtiyaç yoktur. Wiki işaretleme dili, metin düzenleme işlemlerini basitleştiren bir dildir ve kullanıcılar, bu dili kullanarak metin biçimlendirme, bağlantı verme ve kaynak gösterme işlemlerini gerçekleştirebilirler.

Vikipedi’deki bilgilerin doğruluğu, kullanıcılar tarafından eklenen kaynaklarla sağlanır. Bu kaynaklar genellikle kitaplar, bilimsel makaleler, haberler ve diğer güvenilir bilgi kaynaklarıdır. Kaynaksız eklenen bilgiler, diğer kullanıcılar tarafından uyarılabilir ya da silinebilir.

Tarafsızlık İlkesi ve Doğruluk

Vikipedi'nin en önemli ilkelerinden biri tarafsız bakış açısı (Neutral Point of View - NPOV) ilkesidir. Bu ilke, ansiklopedide yer alan bilgilerin her türlü görüş ve ideolojiden bağımsız olması gerektiğini belirtir. Ayrıca, kullanıcılar yalnızca doğrulanabilir bilgileri eklemekle yükümlüdür. Vikipedi'de yayımlanan bilgiler, güvenilir kaynaklara dayandırılmalı ve orijinal araştırma içermemelidir.

Vikipedi’deki İçerik Politikaları ve Yönetim

Kullanıcı Rolleri ve Yetkileri

Vikipedi, merkezi bir yönetim yapısına sahip olmamakla birlikte, kullanıcıların yetkileri ve sorumlulukları doğrultusunda belirli bir hiyerarşi vardır. Vikipedi’de bazı kullanıcılar, topluluk tarafından verilen özel yetkilere sahiptir. Bu kullanıcılar arasında:

• Yöneticiler: Sayfaları silme, kullanıcıları engelleme ve koruma altındaki sayfaları düzenleme gibi yetkilere sahip kullanıcılardır.
• Gözetmenler: Gizlilik ihlallerini denetleyen ve bu tür içerikleri silme yetkisine sahip olan kullanıcılar.
• Devriyeler: Yeni yapılan değişiklikleri denetler ve uygunsuz ya da hatalı bilgileri geri alabilirler.

Vandalizm ve Önleme Yöntemleri

Vikipedi'de yanlış bilgi ekleme, kötü niyetli değişiklikler yapma ya da hakaret içeren içerikler ekleme gibi vandalizm eylemleri sıkça görülür. Bu tür olaylar, devriyeler ve yöneticiler tarafından hızla tespit edilip geri alınır. Aynı zamanda Vikipedi, bazı maddeleri sadece onaylı kullanıcılara düzenleme yetkisi vererek koruma altına alabilir.

Vikipedi’nin Faydaları ve Eleştiriler

Vikipedi’nin Avantajları

Vikipedi’nin en büyük avantajlarından biri, erişilebilirlik ve geniş kapsamıdır. Dünyanın dört bir yanından milyonlarca makaleye ücretsiz olarak erişilebilir. Ayrıca, farklı dillerde hizmet vererek küresel bir bilgi paylaşımı sağlar.

Bir diğer avantaj ise, sürekli olarak güncellenebilir olmasıdır. Basılı ansiklopediler, bilgi güncellenmesi gerektiğinde yeni baskılar yaparken, Vikipedi’deki içerik anında değiştirilebilir. Bu da onu, özellikle hızla değişen güncel bilgiler için çok değerli kılar.

Eleştiriler ve Zorluklar

Her ne kadar geniş bir bilgi havuzuna sahip olsa da, Vikipedi eleştirilere de maruz kalmaktadır. Vikipedi'nin en çok eleştirilen yönlerinden biri, içeriklerin doğruluğu ve güvenilirliğidir. Herkesin katkıda bulunabilmesi, bazı makalelerde doğrulanmamış ya da taraflı bilgilerin yer almasına neden olabilir. Ayrıca, uzman olmayan kullanıcıların yazdığı makalelerin kalitesi bazen profesyonel düzeyde olmayabilir.

Diğer bir eleştiri konusu ise, azınlık görüşlerine ve çeşitliliğe yeterince yer verilmemesi. Vikipedi, çoğunlukla Batı merkezli ve erkek kullanıcılar tarafından düzenlenmektedir. Bu da içeriklerin çeşitliliğinde dengesizliklere neden olabilir.

Vikipedi’ye Katkı Nasıl Sağlanır?

Vikipedi’ye katkıda bulunmak oldukça kolaydır. Bir kullanıcı hesabı oluşturmadan bile sayfalara katkıda bulunabilir, düzenleme yapabilir ya da yeni bir sayfa açabilirsiniz. Katkıda bulunmadan önce Vikipedi’nin temel ilkelerini öğrenmek ve rehberleri okumak faydalı olacaktır.

Yeni Bir Sayfa Nasıl Oluşturulur?

Bir konuda yeterli bilgi ve kaynak varsa, Vikipedi'de o konuya ilişkin bir madde açabilirsiniz. Ancak, açılan sayfanın Vikipedi'nin önemlilik kriterlerine uyması gerekir. Kaynaksız ya da yeterince önemli görülmeyen maddeler hızlı bir şekilde silinebilir.

Mevcut Sayfaları Düzenleme

Mevcut bir sayfada yanlış ya da eksik bir bilgi fark ettiyseniz, düzenleme butonuna basarak o sayfayı düzeltebilirsiniz. Ancak yaptığınız düzenlemelere kaynak göstermek, bilgilerin doğrulanabilir olması açısından önemlidir. Aksi takdirde, diğer kullanıcılar tarafından geri alınabilir.

Vikipedi Hakkında Merak Edilen Sorular

Vikipedi’deki Bilgiler Güvenilir mi?

Vikipedi’deki bilgilerin büyük bir kısmı güvenilir kaynaklara dayandırılmış olsa da, her zaman dikkatli olunmalıdır. Herhangi bir ansiklopedi gibi, Vikipedi de bir referans kaynağı olarak kullanılabilir; ancak özellikle akademik araştırmalar için ek kaynaklarla desteklenmelidir.

Vikipedi Neden Reklam Almıyor?

Vikipedi, ticari bir platform olmadığı için reklamlardan uzak durur. Finansmanını büyük ölçüde bağışlardan sağlar. Wikimedia Vakfı, her yıl çeşitli bağış kampanyaları düzenleyerek Vikipedi’nin ve diğer projelerin sürdürülebilirliğini sağlamak için fon toplar.

Vikipedi Kaç Dil Seçeneğine Sahip?

Vikipedi, şu anda 300'den fazla dilde içerik sunmaktadır. En büyük Vikipedi sürümü, yaklaşık 6 milyondan fazla makaleyle İngilizce Vikipedi’dir. Türkçe Vikipedi ise yaklaşık 500.000 maddesiyle geniş bir içerik sunmaktadır.

Vikipedi, internet çağının en büyük ve en kapsamlı bilgi kaynaklarından biri olarak hayatımızda yer alıyor. Özgür bir ansiklopedi olarak hem bilgi paylaşımını demokratikleştiriyor hem de internet kullanıcılarının katkılarıyla büyümeye devam ediyor. Vikipedi’nin gelişimi ve katkı mekanizması, onu benzersiz kılan özelliklerinden sadece birkaçıdır. Ancak kullanıcıların dikkatli ve bilinçli bir şekilde içerikleri değerlendirmesi, Vikipedi’nin daha güvenilir bir bilgi kaynağı olmasına da katkı sağlar.

Vikipedi Hakkında 20 Soruluk Test

1. Vikipedi nedir?
a) Ticari bir ansiklopedi
b) Özgür bir ansiklopedi
c) Bir sosyal medya platformu
d) Bilimsel bir veri tabanı
Cevap: b

2. Vikipedi ne zaman kuruldu?
a) 1995
b) 2000
c) 2001
d) 2010
Cevap: c

3. Vikipedi’nin kurucuları kimlerdir?
a) Jimmy Wales ve Larry Sanger
b) Bill Gates ve Steve Jobs
c) Mark Zuckerberg ve Elon Musk
d) Tim Berners-Lee ve Jeff Bezos
Cevap: a

4. Vikipedi hangi teknoloji üzerine kuruludur?
a) Blockchain
b) Wiki
c) HTML
d) PHP
Cevap: b

5. Vikipedi'nin yönetimini hangi kuruluş yürütmektedir?
a) Google
b) Wikimedia Vakfı
c) Microsoft
d) Apple
Cevap: b

6. Vikipedi’de içerik düzenlemek için hesap oluşturmak zorunlu mudur?
a) Evet
b) Hayır
Cevap: b

7. Vikipedi'deki içeriklerin doğruluğunu sağlamak için hangi ilke kullanılır?
a) Doğrulanabilirlik
b) Gizlilik
c) Gizlilik ve Güvenlik
d) Karşılıklı saygı
Cevap: a

8. Vikipedi hangi dillerde hizmet vermektedir?
a) Sadece İngilizce
b) 100’den fazla dil
c) Sadece Avrupa dillerinde
d) Sadece Türkçe
Cevap: b

9. Vikipedi neden reklamsızdır?
a) Bağışlarla finanse edildiği için
b) Ticari bir platform olmadığı için
c) Kullanıcı odaklı olduğu için
d) Hepsi
Cevap: d

10. Vikipedi’de tarafsızlık ilkesi neyi ifade eder?
a) Sadece bir tarafın görüşüne yer verilmesi
b) Hiçbir görüşün bulunmaması
c) Tüm görüşlerin dengeli bir şekilde yer alması
d) Yalnızca doğrulanabilir bilgilerin verilmesi
Cevap: c

11. Vikipedi’de vandalizm nasıl önlenir?
a) Editörler tarafından düzenlenerek
b) Yöneticiler tarafından engellenerek
c) Devriyeler tarafından geri alınarak
d) Hepsi
Cevap: d

12. Vikipedi’nin en büyük dil sürümü hangisidir?
a) Türkçe
b) Fransızca
c) İngilizce
d) İspanyolca
Cevap: c

13. Vikipedi'de yeni bir madde açarken nelere dikkat edilmelidir?
a) Önemlilik kriterlerine uygunluk
b) Kaynaksız bilgi eklenmesi
c) Görseller eklenmesi
d) Orijinal araştırmaların yapılması
Cevap: a

14. Vikipedi neden sürekli güncellenebilir?
a) Profesyonel yazarlar tarafından yazıldığı için
b) Basılı bir kaynak olmadığı için
c) Katılımcılar tarafından sürekli düzenlendiği için
d) Hiçbiri
Cevap: c

15. Vikipedi’de kullanıcılar hangi dillerde içerik katkısında bulunabilir?
a) Sadece İngilizce
b) Kendi dillerinde
c) Sadece yaygın dillerde
d) Sadece bilimsel dillerde
Cevap: b

16. Vikipedi’de hangi içerikler silinebilir?
a) Kaynaksız bilgiler
b) Önemsiz bilgiler
c) Hakaret içeren içerikler
d) Hepsi
Cevap: d

17. Vikipedi nasıl finanse edilir?
a) Reklam gelirleri
b) Üyelik ücretleri
c) Bağışlar
d) Ürün satışı
Cevap: c

18. Vikipedi’de bir sayfanın koruma altına alınması ne anlama gelir?
a) Yalnızca belirli kullanıcıların düzenleyebileceği anlamına gelir
b) Sayfanın silineceği anlamına gelir
c) Sayfanın yalnızca görüntülenebileceği anlamına gelir
d) Sayfanın arşivleneceği anlamına gelir
Cevap: a

19. Vikipedi’nin yazılım altyapısı nedir?
a) WordPress
b) MediaWiki
c) HTML
d) Joomla
Cevap: b

20. Vikipedi'ye katkı sağlayan kullanıcılar ne kadar maaş alır?
a) Katkılar gönüllüdür, maaş almazlar
b) Ücretsiz
c) Bağışlarla desteklenirler
d) Hepsi
Cevap: a