Sözlükselleşme ne demek? Sözlükselleşme kelimesinin anlamı nedir?

Sözlükselleşme ne demek? Sözlükselleşme kelimesinin anlamı nedir?

Sözlükselleşme, dilbilimsel bir terim olarak, anlık bir dil oluşumunun zaman içinde toplumda yaygınlaşarak ve kurumsallaşarak kalıcı bir sözlük birimi haline gelmesi sürecini ifade eder. Bu süreçte bir kelime, deyim veya dil bilgisel yapı, başlangıçtaki bağlamından koparak bağımsız ve kalıplaşmış bir anlam kazanır.

Sözlükselleşmenin Tanımı

Dil biliminde sözlükselleşme, bir biçim biriminin (örneğin bir kelime, deyim veya ifade) günlük kullanımla zamanla sözlüğe girecek kadar yerleşik bir hale gelmesiyle ilgilidir. Başlangıçta geçici veya bağlama özgü bir kullanımken, toplumda yaygınlaşarak genel bir anlam kazanır ve dilin kurallarına uygun bir şekilde kalıcı hale gelir.

Örneğin, "enikonu" ifadesi, başlangıçta "at üstünde veya ayaküstü olmayıp inerek ve konarak" anlamını taşıyan bir yapıydı. Zamanla bu yapı, bağımsız bir kelime haline gelmiş ve sözlükte "çok iyi, oldukça" anlamını kazanmıştır. Bu durum, sözlükselleşmeye bir örnektir.

Sözlükselleşme Süreci

Sözlükselleşme süreci, genellikle şu şekilde işler:

  • Dil kullanıcıları bir bağlamda yeni bir biçim birimi oluşturur.
  • Bu biçim birimi, kullanıldığı toplumda anlam kazanmaya başlar.
  • Yaygınlaştıkça başlangıçtaki bağlamından veya biçimsel ilişkilerinden kopar.
  • Kalıplaşarak bağımsız bir sözlük birimi haline gelir.


Sözlükselleşmenin Özellikleri

  • Bağlamdan Kopma: İlk kullanımı bağlama özgü olan bir yapı, bağlam dışına çıkarak daha geniş bir anlam kazanır.
  • Kalıplaşma: Anlamı ve biçimi sabitlenir, sözlükte yer alacak kadar yerleşik hale gelir.
  • Yeni Anlam Kazanımı: İlk anlamından farklı olarak genel bir kullanım ve anlam kazanır.


Örnek Kullanımlar

  • "‘Enikonu’ ifadesi, sözlükselleşme sürecinde özgün dil bilgisel yapısından ayrılarak günümüzde kullanılan anlamına kavuşmuştur."
  • "Bazı deyimler zamanla sözlükselleşerek halk arasında yaygın kullanıma girmiştir."


TDK’ye Göre Sözlükselleşme

Türk Dil Kurumu’na göre sözlükselleşme, “anlık oluşum sonucu ortaya çıkan ve toplumda yaygınlık kazanarak kurumsallaşma aşamasındaki bir bağlı biçim biriminin, asıl biçim haline gelmesiyle kalıplaşan sözlük birimi” olarak tanımlanır. Bu tanım, kelimenin dilbilimsel bağlamdaki önemini vurgular.

Sözlükselleşme, dilin dinamik yapısını ve toplumda nasıl evrildiğini gösteren önemli bir dilbilimsel süreçtir. Bu süreç sayesinde, günlük hayatta kullanılan yeni ifadeler zamanla dilin bir parçası haline gelir ve sözlüklere girer. Bu durum, dilin canlı ve değişken yapısının en iyi örneklerinden biridir.

BU BİLGİLER DE İLGİNİ ÇEKEBİLİR