URL başarıyla kopyalandı!

https://webratik.com/

Filhakika ne demek? Filhakika kelimesinin anlamı nedir?

Filhakika ne demek? Filhakika kelimesinin anlamı nedir?

Filhakîka kelimesi, Osmanlı Türkçesinde yaygın bir şekilde kullanılan bir zarf olup, gerçekten, hakikatte, doğrusu anlamlarını taşır. Bu kelime, özellikle eski metinlerde ve edebi eserlerde sıkça karşılaşılan bir ifadedir. Kelimenin kullanımı günümüzde eskimiş kabul edilse de, tarihsel ve edebi metinlerde derin bir anlam katmak amacıyla hâlâ yer bulur. Peki, bu kelimenin kökeni nedir, nasıl türemiştir ve dilimizde nasıl kullanılmıştır? İşte bu yazıda filhakîka kelimesinin detaylarına ineceğiz.

Filhakîka Kelimesinin Kökeni

Filhakîka kelimesi, Arapça kökenlidir ve üç ayrı öğeden oluşur:

  • : Arapça'da içinde, -de/-da anlamında bir harf-i cer, yani ilgeçtir.
  • el-: Arapça’da belirli tanımlık ekidir. Türkçeye tam karşılığı olmamakla beraber, the anlamına gelir.
  • ḥaḳīḳa: Arapça’da gerçek, hakikat anlamına gelir. Türkçeye hakikat kelimesi olarak geçmiş olan bu sözcük, doğruyu ve gerçeği ifade eder.

Bu üç öğenin birleşimiyle ortaya çıkan fi’l-hakîka ifadesi, gerçekte, doğrusu, hakikatte anlamında kullanılmaktadır. Zamanla bu ifade, Türkçeye uyarlanarak filhakîka biçimini almış ve bu haliyle yaygın kullanıma geçmiştir.

Filhakîka'nın Kullanımı ve Örnekler

Filhakîka, cümle içerisinde özellikle doğruluğu vurgulamak, gerçeği belirtmek amacıyla kullanılan bir zarf olarak yer alır. Bu kelimeyi çoğunlukla tarihi metinlerde, eski edebi eserlerde ya da bilimsel ve felsefi tartışmalarda bulmak mümkündür. İşte bu kelimenin kullanımına dair bazı örnekler:

  1. Lâkin efendim, bu kızın filhakîka dilsiz olduğunu iyi biliyor musunuz? (Ahmed Midhat Efendi)

    • Bu cümlede, "filhakîka" kelimesi "gerçekten" anlamında kullanılarak bir gerçeği vurgulamak amacıyla yer almıştır.
  2. Filhakîka Yûnus, Moğol istilâsının azdığı devirde büyüdü. (Ahmet H. Tanpınar)

    • Burada, kelime Yûnus Emre'nin tarihsel bağlamını belirtmek için "doğrusu" anlamında kullanılmıştır.
  3. Filhakîka Ortaçağ İslâm ülkelerinde târih, sâdece eğitimde değil, siyâsî hayatta ve dînî düşüncede de mühim bir yer tutar. (Ümit Meriç)

    • Ümit Meriç'in bu cümlesinde, İslam ülkelerindeki tarihin önemi "hakikatte" anlamı ile açıklanmıştır.

Filhakîka Kelimesinin Tarihsel Süreci

Filhakîka, Osmanlı döneminden günümüze kadar dilimizde kullanılagelen Arapça kökenli bir sözcüktür. Özellikle Osmanlı döneminin sonları ve Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki edebi eserlerde sıklıkla karşımıza çıkar. Tanzimat ve Servet-i Fünun yazarları gibi kalem erbabı, bu tür Arapça kökenli kelimeleri yoğun bir şekilde kullanmışlardır. Cumhuriyet döneminde, dilin sadeleştirilmesi akımıyla birlikte bu tür kelimeler yerini daha sade Türkçe karşılıklarına bırakmaya başlamıştır. Ancak edebi ve felsefi derinliği ifade etmede güçlü bir araç olarak filhakîka, bu sadeleşme sürecinde bile etkisini kaybetmemiştir.

Günlük Hayatta Filhakîka'nın Kullanımı

Günümüzde filhakîka kelimesi, modern Türkçede nadiren kullanılmaktadır. Ancak eski eserlerin okunmasında veya resmi, edebi yazı dilinde karşılaşılan bir kelime olarak varlığını sürdürmektedir. Özellikle akademik yazılarda veya edebi metinlerde, gerçeği ifade etmek ya da bir konunun doğru yönünü vurgulamak amacıyla hâlâ yer yer kullanılabilir.

Örneğin:

  • "Bu tezin temelini oluşturan araştırmalar, filhakîka, önemli bulgulara dayanmaktadır."
    • Burada "filhakîka" kelimesi, vurgulamak istenen gerçeği öne çıkarmak için kullanılmıştır.

TDK'ya Göre Filhakîka

Türk Dil Kurumu'na göre, filhakîka kelimesinin anlamı şu şekildedir:

  • filhakika: zarf, eskimiş, (fi'lhaki), Arapça fi'l-ḥaḳīḳa
  • Gerçekten: "Yoktum, filhakika Manastırlı Salih Paşa'yı tebriğe gitmiştim." - Attilâ İlhan


TDK, bu kelimenin günümüzde eskimiş bir kelime olduğunu belirtmektedir. Bununla birlikte, yine de kullanım alanları sınırlı da olsa varlığını korumaktadır.

Filhakîka'nın Diğer Dillerde Karşılıkları

Filhakîka kelimesinin farklı dillerde karşılıkları şu şekildedir:

  • İngilizcesi: In fact, in truth, truly
  • Fransızcası: En vérité
  • Almancası: In der Tat
  • İspanyolcası: De hecho
  • Arapçası: فِي الحَقِيقَة (fi’l-ḥaqīqa)
  • Rusçası: На самом деле (Na samom dele)


Bu dillerde de benzer anlamlara gelen kelimeler veya deyimler kullanılarak, gerçeklik ve doğruluk vurgulanır.

Filhakîka kelimesi, eski Türkçe metinlerde sıkça karşımıza çıkan, gerçeği ve hakikati ifade eden güçlü bir zarf olarak dilimizde önemli bir yer tutmuştur. Arapça kökenli olması ve eskimiş bir kelime olarak kabul edilmesi nedeniyle günümüzde kullanım alanı daralmış olsa da, edebi ve felsefi yazılarda hâlâ yerini korumaktadır. Dilimizde sadeleşme akımları sonucunda bu tür kelimeler yerini Türkçe karşılıklarına bıraksa da, filhakîka gibi kelimeler tarihsel ve kültürel derinlikleriyle dilimizin zenginliğini gözler önüne serer.

Gerçekliği ve doğruluğu ifade etmek istediğimizde, bazen kelimelerin eski kullanımları bile anlatmak istediklerimizi en etkili biçimde karşılayabilir.

07.06.2021